رابطة عوامل مؤثر در اجرای قانون تشکیل و ادارة مناطق ویژة اقتصادی در مناطق بندری و جذب سرمایهگذاری (مطالعه موردی بندر بوشهر)
نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
اداره کل بنادر و دریانوردی
چکیده
هدف این تحقیق بررسی و شناسایی عوامل مؤثر در اجرای قانون تشکیل و ادارة مناطق ویژة اقتصادی در مناطق بندری و ارتباط آنها با جذب سرمایه‌گذار در بندر بوشهر میباشد. این تحقیق، کاربردی، توصیفی ـ پیمایشی میباشد. با توجه به ادبیات تحقیق، 5 گروه اصلی اثرگذار بر اجرای کامل قوانین و مقررات مرتبط با سرمایهگذاری در مناطق ویژة بندری شامل: باور عمومی، پشتیبانی، حمایت کامل مدیران عالی، فرهنگ‌سازی و اطلاع‌رسانی؛ تدوین نقشة راه و سند جامع و راهبردی توسعة مناطق بندری؛ بهبود و اصلاح قوانین و مقررات، جهانی فکر کردن و استفاده از ساز و کارهای مقررات بینالمللی؛ تامین زیرساختها، روبناها و تجهیزات لازم و در نهایت هماهنگی بین ارگان‌های ذیربط، شناسایی شد. بر پایة آن، سؤالات پرسشنامه طراحی و تدوین، و پس از تأیید پایایی و روایی بین افراد توزیع شد، و توسط 69 نفر از کارشناسان بندری، لجستیکی و سرمایهگذاری پاسخ داده شد. با توجه به نتیجه آزمون کجی ـ کشیدگی از آزمون کای اسکوئر برای تجزیه و تحلیل پرسشنامه‌ها استفاده شد. یافته‌های تحقیق نشان داد که عوامل شناسایی‌شده مؤثر بر اجرای قوانین تشکیل و ادارة مناطق ویژة اقتصادی در مناطق بندری، بر جذب سرمایه‌گذار تأثیر دارند.
کلیدواژه‌ها
1- مقدمه
دولت‌ها برای کاهش هزینه‌های تولید و رشد و توسعة اقتصادی و تسهیل امور کارآفرینان و سرمایه‌گذاران حقیقی برای ورود به عرصة تولید، ایجاد مناطق ویژة و آزاد را به عنوان یک راه کار مؤثر طراحی و اجرا کرده‌اند. طبق تعاریف بینالمللی، منطقة ویژة اقتصادی به محدودة جغرافیایی در داخل مرز کشور اطلاق می‌شود که قوانین تجاری حاکم بر آن تا حد زیادی در قیاس با سایر نقاط کشور از محدودیت کمتری برخوردار است. این مناطق دارای چهارچوب مناسبی به منظور ورود و شروع به فعالیت کارآفرینان است (ثقفی و همکاران، 1396).
مناطق ویژة اقتصادی هم امکان صادرات محصولات به خارج از کشور را فراهم می‌کنند، هم موجب بهبود وضعیت محصولات وارداتی و صنایع مربوط به آن می‌شوند. در هر کشور با توجه به پتانسیل موجود در هر منطقه می‌توان سیاست‌های کلی در ایجاد و مدیریت مناطق ویژة اقتصادی اتخاذ کرد. این سیاست‌ها باید به‌گونه‌ای باشد که در هر منطقه متناسب با نیاز آن، صنایع مربوطه شروع به فعالیت کنند. علاوه بر این، مناطق ویژة نیازمند حمایت‌های دیگری نیز هستند. حمایت‌ها و پیش‌نیازهایی که تحقق کامل این قوانین را در مناطق ویژة تسهیل و تسریع نماید. امروزه بسیاری از کشورهای موفق اقتصادی نظیر هنگ‌کنگ، کره‌جنوبی، سنگاپور، چین و تایوان مسیر توسعة اقتصادی خود و پیوستن به بازارهای جهانی را از چنین کانال‌هایی تجربه کرده‌اند. اما متأسفانه در کشور ما عدم‌نظارت صحیح و حمایت‌های بعدی از مناطق ویژة، بعضا این کانال‌ها را به راهی برای بروز برخی مفاسد و سرازیرشدن انواع واردات به داخل تبدیل کرده است (خاکیپور، 1390).
مناطق ویژة و آزاد با اهداف مشخص و از قبل تعیین‌شده‌ای به منظور تحقق برخی از اهداف کلان اقتصادی تشکیل شده‌اند. در این راستا، قوانین و مقررات جامع و کاملی از سوی قانون‌گذار وضع گردیده و جهت اجرا به مسئولین این مناطق ابلاغ شده است. لیکن تحقیقات و آمارها نشان می‌دهد، اهداف مشخص‌شده برای این مناطق به شکل کامل در کشور ما محقق نشده‌اند. این تحقیق با هدف شناسایی عوامل مؤثر بر اجرای این قوانین و نحوة تأثیرگذاری اجرای این قوانین بر میزان جذب سرمایهگذاری که از جمله اهداف کلان تشکیل این مناطق میباشد، تدوین و انجام شده است.
1-1- بیان مسئله
یکی از راه‌کارهای اصلی رونق اقتصادی، توسعة صادرات و ایجاد اشتغال، کاهش موانع قانونی میباشد که مناطق ویژة و آزاد با این هدف تاسیس شده‌اند. در حال حاضر بالغ بر 64 منطقة ویژة اقتصادی در کل کشور تصویب شده است که 6 منطقه، منطقة ویژة اقتصادی بندری هستند. ایجاد مناطق ویژة اقتصادی علاوه بر کشور ما در سایر کشورها نیز با همین هدف و در راستای ایجاد اقتصاد بازار آزاد و بر مبنای تجارب تاریخی متعدد از نظام‌های تعرفه‌ای و چالش‌های گمرکی سده‌های 18 و 19 ایجاد گردیده است. تحقق این هدف و ایجاد یک بازار رقابتی و آزاد و تسهیل قوانین می‌تواند به عنوان یک فاکتور مهم در جذب سرمایه نیز نقش‌آفرینی نماید. در عصر سرمایه‌داری صنعتی و فراصنعتی، سرمایه به عنوان یک فاکتور حساس و گریزپا شناخته می‌شود که به سختی قابل جذب است و براحتی و با ایجاد کوچک‌ترین مشکل یا ریسک از دست خواهد رفت. در نتیجه مناطق ویژة و آزاد اقتصادی با هدف ایجاد بسترهای لازم جهت جذب سرمایهگذاری داخلی و خارجی و تضمین سرمایهگذاری ایجاد شده‌اند (جمشیدی، 1394).
سرمایهگذاری را می‌توان یکی از ارکان اساسی اقتصاد کشورها دانست. تردیدی نیست که افزایش تولید که نخستین گام‌های فرایند توسعه محسوب می‌گردد، مستلزم افزایش سرمایهگذاری میباشد و به همین دلیل، نظریه‌هایی در علم اقتصاد مطرح است که علت توسعه‌نیافتگی برخی کشورها را کمبود سرمایه و سرمایهگذاری پنداشته و دور باطل کمبود تولید را ناشی از نبود سرمایهگذاری می‌داند. در نتیجه، تحولات اقتصادی نوین در سال‌های گذشته مبین این مهم میباشد که صادرات بر پایه جذب سرمایه‌های داخلی و خارجی و با تضمین انتقال تکنولوژی باید جایگزین واردات گردد. در این راستا، اهداف اجرایی مناطق ویژة و آزاد اقتصادی بر این پایه طرح‌ریزی گردید (دهقان و همکاران، 1391).
مناطق آزاد و ویژة اقتصادی کشورمان کارنامة خوبی از فعالیتهای اقتصادی در طول چند سال گذشته ندارند به طوری که به اذعان مسئولین شورای عالی مناطق، این مناطق در طول چند سال اخیر به دروازه واردات تبدیل شده‌اند و باید در دورة جدید تغییر رویکرد و رویه دهند. آمار عملکرد این مناطق نیز نشان می‌دهند که سهم این مناطق از واردات بیش از صادرات است که این مغایر فلسفة وجودی این مناطق است. در چنین شرایطی این سوال مطرح می‌شود که چرا مناطق آزاد و ویژة کشورمان با وجود تنظیم و تصویب قوانین و مقررات مناسب با اهداف تشکیل این مناطق، در دستیابی به اهداف خود بازمانده‌اند؟ (رضایی، 1396).
به دلیل گستردگی موضوعات، این تحقیق به بررسی یکی از علل مهم که عدم اجرای قوانین مناطق است خواهد پرداخت و دلایل عدم اجرای کامل قوانین را بررسی خواهد نمود که در ادامه آن، عوامل عدم تحقق اجرای قوانین مناطق ویژة مرتبط به سرمایهگذاری نیز تحلیل می‌شود. در این حوزه تحقیقات محدودی انجام شده است که بیشتر متمرکز بر موضوع مناطق آزاد است و تحقیقی در حوزة بررسی عملکرد مناطق ویژة به خصوص مناطق ویژة بندری وجود ندارد.
1-2- اهمیت و ضرورت انجام پژوهش
به محدودة جغرافیایی مشخص که قوانین گمرکی مربوط به محدوده گمرکی کشور، در آن اجرا نمی شود و به منظور تسهیل در امر واردات و صادرات کالا و حمایت از صنعت داخلی کشور و همچنین جذب فناوری‌های نوین در امر تولید و توسعة منطقه‌ای در مبادی گمرکات و نقاط مرزی کشور ایجاد می‌شود، مناطق ویژة تجاری ـ صنعتی گفته می‌شود و منظور از منطقة ویژة اقتصادی بندری منطقة حراست شدهای است که به موجب ماده ۱ قانون تشکیل و ادارة مناطق ویژة اقتصادی جمهوری اسلامی ایران (مصوب ۱۳۸۴) ایجاد می‌شوند (معاونت تدوین، تنقیح و انتشار قوانین و مقررات معاونت حقوقی ریاست جمهوری، 1394). قابل ذکر است که ایجاد این مناطق به منظور تحقق این اهداف میباشد (عماد و هاشمی، 1392): پشتیبانی از فعالیت های اقتصادی و برقراری ارتباط تجاری بین المللی، تحرک در اقتصاد منطقه ای و تولید و پردازش کالا، انتقال فناوری، صادرات غیرنفتی، ایجاد اشتغال مولد و جلب و تشویق سرمایه گذاری داخلی و خارجی، صادرات مجدد، عبور خارجی (ترانزیت) و انتقال کالا (ترانشیب).
بنابراین، در صورتی که این مناطق به شکل کامل بتوانند قوانین و مقررات خود را اجرایی نمایند می‌توانند نقش بسیار مهمی در توسعة اقتصادی کشور ایفا نمایند. مناطق ویژة اقتصادی بندری می‌توانند با حرکت در مسیر تعیین‌شده توسط قانون‌گذار، دستاوردهای زیر را برای اقتصاد کشور به ارمغان آوردند (ممیپور و همکاران، 1393):
(1) توسعه روبناها، تجهیزات و پسکرانه‌ها و شکل‌گیری بنادر صاحبخانه‌ای با جذب سرمایه‌های داخلی و خارجی، (2) اجرای اصل 44 و توسعه و گسترش فعالیتهای بخش‌های خصوصی، (3) ایجاد مراکز لجستیکی و توسعه فعالیتهای دریایی و بندری، (4) توسعه فعالیتهای تولیدی، پردازش، ارزش افزوده، صادرات و صادرات مجدد، ترانزیت و ترانشیپ، (5) تحرک در اقتصاد منطقه‌ای، ایجاد اشتغال مولد و محرومیت‌زدایی، (6) بهبود فضای کسب‌وکار در مناطق بندری و ارتقاء شاخصهای تجارت فرامرزی، (7) پشتیبانی از فعالیتهای اقتصادی و برقراری ارتباط تجاری بینالمللی، (8) ارتقاء نسل بنادر، (9) رونق پسکرانه‌های بندری و توسعة حمل‌ونقل چند وجهی و (10) تعیین تعرفه‌های انعطاف‌پذیر متناسب با شرایط رقابتی و خدمات ارائه‌شده توسط بخش خصوصی.
حال اگر مناطق ویژة اقتصادی بندری به هر نحوی نتوانند قوانین و تسهیلات قانونی مجاز خود را به اجرا درآورند؛ بخش عظیمی از فرصت‌های توسعه‌ای محلی و ملی و بینالمللی از دست خواهد رفت. لذا، اهمیت پرداختن به مشکلات اجرای قوانین و موانع دستیابی این مناطق به اهداف خود از اهمیت خاص و ویژهای برخوردار است و اگر دلایل عدم توفیق این مناطق به خوبی شناخته نشود، راه‌کار مناسب و کاربردی نیز قابل حصول نخواهد بود. درک این مهم که چه عواملی می‌تواند سرمایه‌گذاران را به سرمایهگذاری در مناطق بندر تشویق نماید از اهمیت زیادی برخوردار بوده و می‌تواند راهنمای مسئولین مناطق ویژة بندری در تعیین سیاست‌های اجرایی این مناطق باشد.
1-3-پیشینه پژوهش
ثقفی و دیگران (1396) به بررسی تأثیر منطقة ویژة اقتصادی استان خراسان جنوبی در جذب سرمایهگذاری داخلی و خارجی برای این استان پرداختند و به این نتیجه رسیدند که منطقة ویژة اقتصادی بیرجند از طریق کاهش پدیدة قاچاق، توسعه صادرات و افزایش اشتغال مرزنشینان می‌تواند نقش بسزایی در جذب سرمایه‌های داخلی و خارجی و در نتیجه توسعة اقتصادی استان خراسان جنوبی داشته باشند.
کرمی و میرزاپور (1396) در تحقیقی که انجام دادند مشخص گردید که سرمایهگذاری مستقیم خارجیتأثیر معناداری بر روی سرمایهگذاری در سبد مالیکشورهای منتخب دارد. سرمایهگذاری در سبد مالیتأثیر معناداری بر روی سرمایهگذاری مستقیم خارجیدر کشورهای منتخب دارد.
ممیپور و دیگران (1393) توسعة اقتصادی نیازمند سرمایهگذاری در بخشها و فعالیتهای مختلف اقتصادی است. بدون سرمایهگذاری در طرح‌های زیربنایی و روبنایی نمیتوان انتظار گسترش اشتغال، تولید و رفاه اقتصادی را داشت. امروزه بسیاری از کشورهای تمایل شدیدی به جذب سرمایه‌های خارجی پیدا کرده‌اند. به این منظور یکی از راه‌های مفید، ایجاد مناطق آزاد تجاری ـ صنعتی است. شناخت موانع جذب و گسترش سرمایهگذاری دراین مناطق، چشم‌انداز روشنی از عوامل مؤثر بر جذب و گسترش سرمایهگذاری داخلی و خارجی ارائه می‌کند.
میزبان (1384) در پژوهش خود تحت عنوان توجیه اقتصادی سرمایهگذاری در بخش کانتینری بندر شهید رجایی، جهت ارزیابی سرمایهگذاری از تکنیک‌های بودجه‌بندی سرمایه‌ای و تحلیل ریسک استفاده کرده، سپس نسبت به تهیه یک طرح تجاری اقدام نموده است. به منظور اجرای روش تحقیق از نرم افزار کامفار 3 استفاده شده است. در نهایت نتیجه این پژوهش گویای آن است که سرمایهگذاری در این بخش با 33% بازده و ارزش فعلی خالص مثبت، قابل توجیه است. نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل ریسک، گویای این مطلب است که رشد در متغیرهای متفاوت ریسکی باعث افزایش نرخ بازده داخلی پروژه می‌گردد. مهم‌ترین متغیر ریسکی که بیشترین تأثیر را بر روی نرخ بازده داخلی می‌گذارد، رشد در حجم عملیات سالانة پروژه میباشد که باعث کسب بالاترین ارزش فعلی خالص و نرخ بازده داخلی در این پروژه می‌گردد.
1-4- فرضیات تحقیق
(1) باور عمومی، پشتیبانی و حمایت کامل مدیران عالی، فرهنگ‌سازی و اطلاع‌رسانی می‌تواند منجر به اجرای کامل قوانین و مقررات مرتبط به سرمایهگذاری در مناطق ویژة بندری گردد.
(2) عدم‌تأمین زیرساختها، روبناها و تجهیزات لازم در مناطق می‌تواند منجر به عدم‌اجرای کامل قوانین و مقررات مرتبط به سرمایهگذاری در مناطق ویژة بندری گردد.
(3) عدم‌هماهنگی و موانع ایجاد شده توسط ارگان‌های ذیربط می‌تواند موجب عدم اجرای کامل قوانین و مقررات مرتبط به سرمایهگذاری در مناطق ویژة بندری گردد.
(4) تدوین یک نقشه راه و سند جامع اقتصادی برای تبیین اولویت‌های اقتصادی در مناطق می تواند موجب اجرای کامل قوانین و مقررات مرتبط به سرمایهگذاری در مناطق ویژة بندری گردد.
(5) بهبود و اصلاح قوانین و مقررات، جهانی فکرکردن و استفاده از ساز و کارهای مقررات بینالمللی در مناطق می‌تواند موجب اجرای کامل قوانین و مقررات مرتبط به سرمایهگذاری در مناطق ویژة بندری گردد.
2- روش تحقیق
این تحقیق بر اساس هدف یا قصدی که دنبال می‌کند در دستة تحقیقات کاربردی قرار دارد؛ زیرا هدف این تحقیق شناسایی عوامل واقعی و ملموسی است که بر اجرای قوانین مناطق ویژة بندری مؤثرند و ارتباط اجرای این قوانین را بر جذب سرمایهگذاری بصورت عینی و مشخص تبیین می‌کند. از نظر روش تحقیق، تحقیق حاضر در دستة تحقیقات توصیفی قرارداد و از روش مطالعات پیمایشی برای کسب نتایج استفاده می‌شود. از روشهای کتابخانهای و میدانی در این تحقیق استفاده شده است. در روش کتابخانهای، برای جمعآوری اطلاعات مربوط به ادبیات موضوع و پیشینة تحقیق و تبیین شاخصهای مؤثر در عملکرد مناطق ویژة بندری از مقالات داخلی و بینالمللی و گزارشات بنادر و سازمانهای مرتبط با موضوع پژوهش استفاده شده است. در روش میدانی، بر اساس هدفها و سوالات تحقیق، از پرسشنامه برای کسب دادهها استفاده شده است. پرسشنامه شامل 3 سوال جمعیت‌شناختی و 30 سوال تخصصی در قالب 5 گروه تشکیل شده است. جهت تعیین اعتبار محتوایی از نظرات 10 نفر از کارشناسان واحدهای امور بندری، سرمایهگذاری و منطقه ویژة بندر بوشهر استفاده شد و اعتبار صوری با کسب نظر اساتید دانشگاه علوم دریایی خارگ مورد تائید قرار گرفت. از روش آلفای کرونباخ برای محاسبة ضریب قابلیت‌اعتماد ابزار اندازه‌گیری استفاده شده است که مقدار این ضریب بر اساس دادههای حاصل در پرسشنامه 94% میباشد. جامعة آماری این تحقیق همة کارشناسان مرتبط با فعالیتهای بندری، لجستیکی و سرمایهگذاری منطقة ویژة اقتصادی استان بوشهر شامل 110 نفر میباشد. روش انتخاب نمونه، نمونه‌گیری تصادفی ساده است که از طریق فرمول کوکران در سطح خطای 5% محاسبه شد که حجم نمونه 86 نفر به دست آمد. متغیرهای مستقل تحقیق عبارتند از: باور عمومی، پشتیبانی، حمایت کامل مدیران عالی، فرهنگ‌سازی و اطلاع‌رسانی؛ تدوین نقشه راه و سند جامع و راهبردی توسعه مناطق بندری؛ بهبود و اصلاح قوانین و مقررات، جهانی فکرکردن و استفاده از ساز و کارهای مقررات بینالمللی؛ عدم تامین زیرساختها، روبناها و تجهیزات لازم و عدم هماهنگی و موانع ایجاد شده توسط ارگان‌های ذیربط و متغیر وابسته تحقیق نیز جذب سرمایهگذاری در منطقة ویژة میباشد. آمار توصیفی در این تحقیق شامل تحلیل دادهها و تبیین متغیرهای جمعیت‌شناختی مانند سن، جنس، سمت شغلی، مقطع تحصیلی و سابقة کاری خواهد بود که از شاخصهای آماری حد مرکزی و پراکندگی و جداول فراوانی به دست خواهند آمد. در بخش آمار استنباطی ابتدا با استفاده از آزمون کجی ـ کشیدگی، ماهیت نرمال بودن یا نبودن دادهها مشخص شد و سپس با استفاده از آزمون مناسب با نوع دادهها، به بررسی پرسشنامه جمع‌آوری‌شده از نمونة تحقیق پرداخته شد.
3- تجزیه‌وتحلیل دادهها
قوانین و مقررات مرتبط با سرمایهگذاری در مناطق ویژة بندری، 30 مورد شناسایی و به صورت زیر در 5 گروه دسته‌بندی شدند:
(1) باور عمومی، پشتیبانی و حمایت کامل مدیران عالی، فرهنگ‌سازی و اطلاع‌رسانی شامل: حمایت کامل مدیران از اعمال صحیح قوانین و درج و تأکید این موضوع در خط‌مشی و اهداف سازمان، تکلیف سازمانی و پرهیز از بخشی‌نگری و توجه به منافع ملی، تغییر رویکرد بنادر مشمول از مقررات گمرکی به قوانین مناطق، برگزاری مستمر و دوره‌ای دوره‌های آموزشی، سمینارها و همایش‌های تخصصی، بکارگیری افراد متخصص بمنظور همکاری در اجرا و فرهنگ‌سازی و بهره‌گیری و استفاده حداکثری از ابزارهای اطلاع رسانی، الزام کلیه شرکتها و عوامل اجرایی مستقر در منطقه به برگزاری دوره‌های مربوطه و ارزیابی عملکرد آنان و برگزاری نشست‌های مستمر با ذینفعان به‌منظور شناخت و آگاهی از قوانین.
(2) تأمین زیرساختها، روبناها و تجهیزات لازم شامل: ایجاد پسکرانه در جوار و محدودة مناطق، مشارکت سازمان در طرح‌های سرمایهگذاری و احداث زیرساخت ها و اسکله در قالب طرح مشارکتی، ایجاد معاونت بندری و منطقه و تعریف پست‌های جدید متناسب با وظایف محوله جدید، ارائه خدمات بهینه با تعرفه مناسب توسط بخش خصوصی، تفکیک زون و فعالیتهای تولیدی و لجستیکی از عملیاتی و هوشمندسازی مناطق و استقرار سامانه جامع امور مناطق و ارتباط آن با سامانه‌های عملیاتی و بندری موجود.
(3) هماهنگی بین سازمانهای ذیربط شامل: تفکیک وظایف مناطق با سازمانهای هم‌عرض بالاخص گمرک و تدوین تفاهم نامه‌های مربوطه و برگزاری مستمر جلسات در ستاد و صف با سایر دستگاه‌های ذیمدخل بالاخص گمرک، سازمان توسعه تجارت.
(4) تدوین یک نقشه راه و سند جامع اقتصادی شامل: تعیین سهم مناطق در جذب سرمایهگذاری بخش‌های تولیدی، ارزش افزوده و لجستیکی، تغییر رویکرد واگذاری اراضی با اولویت فعالیتهای تولیدی، مراکز لجستیکی و توزیع، ارائه تسهیلات و تخصیص وام از محل وجوه به صنایع تولیدی، مراکز لجستیکی و توزیع، تدوین سند تجهیز و هوشمندسازی مناطق بر مبنای فعالیتها و اهداف مناطق ویژة اقتصادی و تعیین شاخصهای نوین عملکردی و ارزیابی مناطق و واحدهای مرتبط سازمانی براساس اهداف مناطق ویژة اقتصادی.
(5) بهبود و اصلاح قوانین و مقررات، جهانی فکرکردن و استفاده از ساز و کارهای مقررات بینالمللی شامل: اصلاح مقررات بانکی و مالیاتی، اصلاح مقررات سرمایهگذاری و فعالیتهای ارزش افزوده و صادرات مجدد، اصلاح مقررات اشتغال و بیمه، اصلاح مقررات گمرکی و صادرات و واردات، اصلاح قانون مناطق ویژة و آزاد و آئین‌نامه‌ها، برگزاری جلسات مستمر بین کارگروه اصلی سازمان و فرعی بنادر و تشکیل کارگروه‌های تخصصی جهت تدوین و بهبود و اجرای یکپارچه فرآیندها، تدوین دستورالعمل‌های تسهیلاتی و تعرفه‌های مشوقی، تدوین و بازنگری دستورالعمل‌ها و روشهای اجرایی موجود حسب نیاز، انجام بازدیدهای میدانی و دوره‌ای توسط کارگروه نظارت مرکزی و بندر و ارزیابی عملکرد و معرفی مناطق برتر و اعمال سیستم‌های تشویقی و ترغیبی.
پس از دسته‌بندی قوانین و مقررات مرتبط با سرمایهگذاری، به منظور بررسی تأثیر آنها بر جذب سرمایهگذاری، پنج فرضیه طراحی و مورد آزمون قرار گرفت. نخست، در بخش آمار استنباطی، با توجه به نتایج جدول (1)، مشاهده شد که مقدار کجی به دست آمده بیشتر از 3 و مقدار کشیدگی بیشتر از 1 است. در نتیجه دادهها غیرنرمال می‌باشند و باید از آزمون ناپارامتریکی استفاده کرد. با توجه به اینکه در این تحقیق، هدف هر سوال، بررسی یک عامل در اجرای کامل قوانین و مقررات مرتبط به سرمایهگذاری در مناطق ویژة بندری میباشد از آزمون تک متغیرة کای مربع در بخش تجزیه و تحلیل استنباطی استفاده می‌شود.
جدول (1): نتیجة آزمون کشیدگی و کجی
|
سوال |
کجی |
کشیدگی |
سوال |
کجی |
کشیدگی |
|
1 |
518/3 |
210/1 |
16 |
634/3 |
592/1 |
|
2 |
210/3- |
708/1 |
17 |
916/3 |
286/1 |
|
3 |
903/3 |
511/1 |
18 |
208/4- |
952/1 |
|
4 |
435/3 |
819/1 |
19 |
113/3 |
717/1 |
|
5 |
801/3 |
213/1 |
20 |
423/3 |
485/1 |
|
6 |
300/3 |
108/1 |
21 |
297/3 |
436/1 |
|
7 |
755/3 |
610/1 |
22 |
608/3 |
810/1 |
|
8 |
219/3- |
286/1 |
23 |
719/3 |
968/1 |
|
9 |
101/4 |
537/1 |
24 |
662/3 |
592/1 |
|
10 |
621/3 |
113/1 |
25 |
195/3 |
544/1 |
|
11 |
288/3 |
482/1 |
26 |
810/3 |
409/1 |
|
12 |
503/3 |
218/1 |
27 |
466/4 |
866/1 |
|
13 |
903/3 |
405/1 |
28 |
709/3 |
912/1 |
|
14 |
277/3- |
195/1 |
29 |
215/3 |
362/1 |
|
15 |
413/3 |
708/1 |
30 |
439/3 |
299/1 |
3-1- بررسی فرضیات تحقیق
فرضیة اول: باور عمومی، پشتیبانی و حمایت کامل مدیران عالی، فرهنگ‌سازی و اطلاع‌رسانی می‌تواند منجر به اجرای کامل قوانین و مقررات مرتبط به سرمایهگذاری در مناطق ویژة بندری گردد.
جدول (2): نتیجة آزمون کای مربع فرضیه اول تحقیق
|
سوال |
کای مربع |
سطح معنی‌داری |
|
حمایت کامل مدیران از اعمال صحیح قوانین و درج و تأکید این موضوع در خط‌مشی و اهداف سازمان |
524/19 |
000/0 |
|
تکلیف سازمانی و پرهیز از بخشی‌نگری و توجه به منافع ملی |
188/13 |
000/0 |
|
تغییر رویکرد بنادر مشمول از مقررات گمرکی به قوانین مناطق |
213/17 |
000/0 |
|
برگزاری مستمر و دوره‌ای دوره‌های آموزشی، سمینارها و همایش‌های تخصصی |
031/16 |
000/0 |
|
بکارگیری افراد متخصص در اجرا و فرهنگ‌سازی و بهره‌گیری و استفاده حداکثری از ابزارهای اطلاع‌رسانی |
768/28 |
000/0 |
|
الزام کلیه شرکتها و عوامل اجرایی مستقر در منطقه به برگزاری دوره های مربوطه و ارزیابی عملکرد آنان |
109/15 |
000/0 |
|
برگزاری نشستها مستمر با ذینفعان بمنظور شناخت و آگاهی از قوانین |
264/15 |
000/0 |
با توجه به نتیجة جدول (2) مشاهده می‌شود که سطح معنی‌داری مولفه‌ها کمتر از 05/0 میباشد که نشان می‌دهد فرضیة تحقیق مورد تایید قرار گرفته است.
فرضیه دوم: تدوین یک نقشة راه و سند جامع اقتصادی برای تبیین اولویت‌های اقتصادی در مناطق می‌تواند موجب اجرای کامل قوانین و مقررات مرتبط به سرمایهگذاری در مناطق ویژة بندری گردد.
جدول (3): نتیجة آزمون کای مربع فرضیه دوم تحقیق
|
سوال |
کای مربع |
سطح معنی‌داری |
|
تعیین سهم مناطق در جذب سرمایهگذاری بخش‌های تولیدی، ارزش افزوده و لجستیکی |
630/12 |
001/0 |
|
تغییر رویکرد واگذاری اراضی با اولویت فعالیتهای تولیدی، مراکز لجستیکی و توزیع |
504/23 |
000/0 |
|
ارائه تسهیلات و تخصیص وام از محل وجوه به صنایع تولیدی، مراکز لجستیکی و توزیع |
533/21 |
000/0 |
|
تدوین سند تجهیز و هوشمندسازی مناطق بر مبنای فعالیتها و اهداف مناطق ویژه اقتصادی |
272/16 |
000/0 |
|
تعیین شاخصهای نوین عملکردی و ارزیابی مناطق و واحدهای مرتبط سازمانی براساس اهداف مناطق ویژة اقتصادی |
669/21 |
000/0 |
با توجه به نتیجة جدول (3) مشاهده می‌شود که سطح معنی‌داری مولفه‌ها کمتر از 05/0 میباشد که نشان می‌دهد فرضیة تحقیق مورد تایید قرار گرفته است.
فرضیه سوم: بهبود و اصلاح قوانین و مقررات، جهانی فکرکردن و استفاده از ساز و کارهای مقررات بینالمللی در مناطق می‌تواند موجب اجرای کامل قوانین و مقررات مرتبط به سرمایه گذاری در مناطق ویژة بندری گردد.
جدول (4): نتیجه آزمون کای مربع فرضیه سوم تحقیق
|
سوال |
کای مربع |
سطح معنی‌داری |
|
اصلاح مقررات بانکی و مالیاتی متناسب با اهداف و قوانین مناطق ویژة اقتصادی |
513/26 |
000/0 |
|
اصلاح مقررات سرمایهگذاری و فعالیتهای ارزش افزوده و صادرات مجدد |
419/21 |
000/0 |
|
اصلاح مقررات اشتغال و بیمه |
937/20 |
000/0 |
|
اصلاح مقررات گمرکی و صادرات و واردات |
201/23 |
000/0 |
|
اصلاح قانون مناطق ویژه و آزاد و آئین‌نامه‌ها |
179/14 |
000/0 |
|
برگزاری جلسات مستمر بین کارگروه اصلی سازمان و فرعی بنادر و تشکیل کارگروه‌های تخصصی |
206/20 |
000/0 |
|
تدوین دستورالعمل‌های تسهیلاتی و تعرفه‌های مشوقی |
436/18 |
002/0 |
|
تدوین و بازنگری دستورالعمل‌ها و روشهای اجرایی موجود حسب نیاز |
855/22 |
000/0 |
|
انجام بازدیدهای میدانی و دوره‌ای توسط کارگروه نظارت مرکزی و بندر |
430/17 |
000/0 |
|
ارزیابی عملکرد و معرفی مناطق برتر و اعمال سیستم‌های تشویقی و ترغیبی |
194/26 |
000/0 |
با توجه به نتیجه جدول (4) مشاهده می‌شود که سطح معنی‌داری مولفه‌ها کمتر از 05/0 میباشد که نشان می‌دهد فرضیة تحقیق مورد تایید قرار گرفته است.
فرضیه چهارم: عدم تامین زیرساختها، روبناها و تجهیزات لازم در مناطق می‌تواند منجر به عدم اجرای کامل قوانین و مقررات مرتبط به سرمایهگذاری در مناطق ویژة بندری گردد.
جدول (5): نتیجة آزمون کای مربع فرضیه چهارم تحقیق
|
سوال |
کای مربع |
سطح معنی‌داری |
|
ایجاد پسکرانه در جوار و محدوده مناطق |
855/25 |
000/0 |
|
مشارکت سازمان در طرح‌های سرمایهگذاری و احداث زیرساختها و اسکله در قالب طرح مشارکتی |
242/15 |
000/0 |
|
ایجاد معاونت بندری و منطقه و تعریف پست‌های جدید متناسب با وظایف محوله جدید |
611/18 |
000/0 |
|
ارائه خدمات بهینه با تعرفه مناسب توسط بخش خصوصی |
399/20 |
000/0 |
|
تفکیک زون و فعالیتهای تولیدی و لجستیکی از عملیاتی |
792/23 |
000/0 |
|
هوشمندسازی مناطق و استقرار سامانه جامع امور مناطق و ارتباط آن با سامانه‌های عملیاتی و بندری موجود |
403/17 |
000/0 |
با توجه به نتیجة جدول (5) مشاهده می‌شود که سطح معنی‌داری مولفه‌ها کمتر از 05/0 میباشد که نشان می‌دهد فرضیة تحقیق مورد تایید قرار گرفته است.
فرضیه پنجم: عدم هماهنگی و موانع ایجاد شده توسط ارگان‌های ذیربط می‌تواند موجب عدم اجرای کامل قوانین و مقررات مرتبط به سرمایهگذاری در مناطق ویژة بندری گردد.
جدول (6): نتیجه آزمون کای مربع فرضیه پنجم تحقیق
|
سوال |
کای مربع |
سطح معنی داری |
|
تفکیک وظایف مناطق با سازمانهای هم عرض بالاخص گمرک و تدوین تفاهم نامه های مربوطه |
453/12 |
000/0 |
|
برگزاری مستمر جلسات در ستاد و صف با سایر دستگاه های ذیمدخل |
722/18 |
000/0 |
با توجه به نتیجة جدول (6) مشاهده می‌شود که سطح معنی‌داری مولفه‌ها کمتر از 05/0 میباشد که نشان می‌دهد فرضیة تحقیق مورد تایید قرار گرفته است.
4- نتیجه‌گیری
نتیجه‌ای که از آزمون فرضیه‌ها به دست آمد این بود که: باور عمومی، پشتیبانی و حمایت کامل مدیران عالی، فرهنگ‌سازی و اطلاع‌رسانی؛ تدوین یک نقشة راه و سند جامع اقتصادی برای تبیین اولویت‌های اقتصادی؛ بهبود و اصلاح قوانین و مقررات، جهانی فکرکردن و استفاده از ساز و کارهای مقررات بینالمللی در مناطق؛ عدم‌تأمین زیرساختها، روبناها و تجهیزات لازم در مناطق و عدم‌هماهنگی و موانع ایجادشده توسط ارگان‌های ذیربط می‌توانند موجب عدم اجرای کامل قوانین و مقررات مرتبط به سرمایهگذاری در مناطق ویژة بندری گردند.
- ثقفی، مهدی؛ پوریوسف، اعظم؛ رجایی، زهرا. (1396). منطقة ویژة اقتصادی، فرصتی برای جذب سرمایهگذاری استان خراسان جنوبی. اولین کنفرانس ملی فرصتها و محدودیتهای سرمایهگذاری در حوزة صنعت خراسان جنوبی، دانشگاه صنعتی بیرجند.
- جمشیدی، صمد. (1394). بررسی اثر خصوصیسازی بندر بر عملکرد بنادر ایران (مورد مطالعه: بندر بوشهر). پایاننامه کارشناسی ارشد. دانشگاه خلیج فارس بوشهر.
- خاکیپور، سروش. (1390). بررسی و مقایسة الگوهای خصوصیسازی در بنادر امام(ره) و خرمشهر. پایاننامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علوم و فنون دریایی خرمشهر.
- دهقان، محمدرضا؛ سایبانی، مصباح؛ اسفندیاری، اکبر. (1391). تأثیر خصوصیسازی بر فعالیت تخلیه و بارگیری ادارة کل بنادر و دریانوردی استان گیلان ـ بندر انزلی. پنجمین همایش بینالمللی صنایع فراساحل، تهران، انجمن مهندسی دریایی ایران.
- رضایی، زینب. (1396). شناسایی و رتبه‌بندی شاخصهای تبدیل یک بندر به منطقه آزاد تجاری ـ صنعتی (مورد کاوی: بندر بوشهر). پایاننامه کارشناسی ارشد، دانشگاه دریانوردی و علوم دریایی چابهار.
- سازمان بنادر و دریانوردی. (1396). کتابچه مجموعة قوانین، مقررات و دستورالعمل‌های مناطق بندری.
- عماد، غلامرضا؛ هاشمی، حسن. (1393). فواید طرح جامع خصوصیسازی در بنادر ایران. شانزدهمین همایش صنایع دریایی، بندرعباس، انجمن مهندسی دریایی ایران.
- معاونت تدوین، تنقیح و انتشار قوانین و مقررات معاونت حقوقی ریاست جمهوری. (1394). تصویب مناطق ویژة اقتصادی کشور. مجموعه قوانین و مقررات مناطق آزاد تجاری ـ صنعتی و مناطق ویژة اقتصادی.
- کرمی، ندا؛ میرزاپورباباجان، اکبر. (1396). بررسی رابطة بین سرمایهگذاری خارجی در سبد مالی و سرمایة خارجی مستقیم در ایران و برخی کشورهای مختلف. پنجمین کنفرانس بینالمللی اقتصاد، مدیریت، حسابداری با رویکرد ارزش‌آفرینی، شیراز، موسسة آموزشی مدیران خبره نارون.
- ممی پور، سیاب؛ بشارتی، زهرا؛ بهبودی، داوود. (1393). بررسی و اولویت‌بندی عوامل جذب سرمایهگذاری در منطقة آزاد انزلی. روزنامة اطلاعات ـ شمارة 21.
- میزبان، آسیا. (1384). توجیه اقتصادی سرمایهگذاری در بخش کانتینری شهید رجایی. پایاننامه کارشناسی ارشد، کتابخانه سازمان بنادر و دریا نوردی.
)
دوره 5، شماره 4
اسفند 1398صفحه 27-33
- تاریخ دریافت: 11 خرداد 1398
- تاریخ پذیرش: 07 بهمن 1398