پهنه‌بندی و طبقه‌بندی کرانة ساحلی خلیج جاسک بر اساس شاخص حساسیت زیست‌محیطی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای دانشگاه آزاد واحد علوم و تحقیقات

2 استادیار دانشگاه آزاد واحد علوم و تحقیقات

3 استادیار دانشگاه تهران

4 مدیر کل نجات و حفاظت دریایی سازمان بنادر و دریانوردی

5 Head of the Marine Environment Protection Bureau of the Ports and Maritime Organization

6 کارشناس حفاظت محیط زیست دریایی سازمان بنادر و دریانوردی

چکیده

نشت نفت، اکوسیستم‎های ساحلی را نابود می‌کند و کیفیت آب را به شدت
تحت تأثیر قرار می‎دهد. شاخص حساسیت زیست‌محیطی
(ESI) برای کاهش پیامدهای زیست‌محیطی
ناشی از نشت نفت و کمک به اولویت تخصیص منابع و جایگزینی در طول عملیات پاکسازی
تدوین شده است. پژوهش حاضر در سال 1393 با هدف تعیین حساسیت فیزیکی سواحل
خلیج جاسک با استفاده از شاخص‌های حساسیت زیست‌محیطی انجام شد. به همین منظور با
استفاده از تصاویر ماهواره‎ای، نقشه‎های خصوصیت زمین‎شناسی ساحل، جزر و مد و انرژی
امواج، شیب و همچنین بازدیدهای میدانی، محدودة مورد نظر بر اساس کدهای ارائه‌شده
نووآ در سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) طبقه‎بندی
شد. از مجموع 19 کیلومتر محدودة مورد نظر، سواحل صخره‌ای در معرض با رتبة 1A، 65/4 کیلومتر
(25%)، سواحل شنی دانه‌ریز تا متوسط با رتبة 3A، 25/10 کیلومتر
(55%)، ریپ رپ  با رتبة 6B حدود 1 کیلومتر
(5%)، ساختارهای انسان ساخت در پناه
با رتبة 8B، 15/1
کیلومتر (6%) و درختان حرا با رتبة 10D، 53/1
کیلومتر (9%) را به خود اختصاص داده‎اند. نتایج نشان داد 80% سواحل دارای حساسیت کم، 5% دارای
حساسیت متوسط و 15% دارای حساسیت بالایی نسبت به سهولت پاکسازی آلودگی‎های نفتی
احتمالی دارند. از آنجا که اکثر سواحل خلیج جاسک، حساسیت پایینی نسبت
به آلودگی‎های نفتی دارند و افزایش روند توسعة اقتصادی به ویژه در فعالیت‌های نفتی، بر لزوم مدیریت و حفاظت از این سواحل می‌افزاید و چنانچه آلودگی نفتی در این منطقه رخ دهد
با توجه به وجود درختان حرا و وجود منطقه در پناه بندرگاه خلیج جاسک پاکسازی
آنها تا حدودی سخت خواهد بود. بنابراین، استفاده از روش‎های مناسب پاکسازی ضروری است تا در صورت بروز هر گونه سانحه، کمترین میزان
آسیب به این منطقه وارد شود

کلیدواژه‌ها

1- مقدمه

مناطق ساحلی اراضی حساسی‌اند که از دو سو تحت تأثیر اکولوژی دریا و خشکی قرار دارند. این مناطق دارای زیستگاه‎ها و آبزیان حساس، منابع معدنی و تفرج‌گاهی قابل‌ملاحظه‎ای می‌باشند و پشتوانة مهمی برای فعالیت‎های معیشتی، شیلات و صنایع حمل ونقل محسوب می‌شوند (Oceans atlas, 2005). از جملة معیار‎های بررسی حساسیت برای تعیین حساسیت مناطق حساس ساحلی در برابر انتشار مواد آلاینده به‌ویژه مواد شیمیایی و نفتی، شاخص حساسیت زیست‌محیطی[1] (ESI) می‌باشد که توسط ادارة ملی اقیانوس‎شناسی و هواشناسی آمریکا[2] ارائه شده است. شاخص ESI وضعیتی از منابع ساحلی را که در هنگام نشت نفت خطرپذیری آنها بالاست، ارائه می‎دهد (NOAA, 2002). برای نخستین بار شاخص حساسیت آسیب‌پذیری سواحل در برابر ریزش‎های نفتی بر پایة فاکتورهای فیزیکی و بیولوژیکی خط ساحلی ارائه شده است. در ایالات متحده تحقیقات جامعی دربارة تعیین حساسیت زیست‌محیطی کرانه‎های ساحلی صورت گرفته است و تمام مناطق ساحلی آمریکا وآلاسکا دارای نقشه ESI می‎باشند (NOAA, 2002). کشور‎های هند (Murali and Kumar, 2008)، نیجریه (Oyedepo and  Adeofu,  2011)، آمریکا (Jensen et al., 1998)، اسپانیا (Bello et al.,  2011) و پرتغال (Santos, 2008) با این روش سواحل خود را رتبه‎بندی نموده‎اند. این مطالعات از سال 1384 در ایران هم آغاز شده است. مطالعات سواحل بوشهر (شریفی‎پور، 1384)، سیستان و بلوچستان (داور، 1387)، هرمزگان (اخوان پیشخانی، 1390) و سواحل ایرانی خلیج فارس ( چهرزاد، 1392) از جملة این تحقیقات می‌باشند. فهرست کامل رتبه­بندی استاندارد کرانه­های ساحلی ESI در بخش­های مختلف برای چهار ترکیب زیست‎محیطی تهیه شده است که شامل مناطق مصبی[3]، دریاچه‎ای[4]، رودخانه‎ای[5] و تالابی[6] می‎باشد که در تحقیق حاضر فقط مناطق مصبی مطالعه و بررسی شده است. هدف از انجام این مطالعه ارزیابی وضعیت سواحل خلیج جاسک از نظر سهولت پاکسازی در صورت بروز نشت نفت و برخورد آن به ساحل می‎باشد. زیرا جنس بستر در میزان کارآیی پاکسازی مواد نفتی بسیار تاثیر‎گذار و مهم است، بنابراین، تهیه نقشه‎های شاخص حساسیت زیست‌محیطی (ESI) خلیج جاسک سطح حساسیت به نشت نفت در این محیط ساحلی را تعیین کرده است و می‎تواند در مدیریت پاکسازی استفاده شود.

1-1- پیشینة پژوهش

از جملة مطالعات مشابه انجام شده در مورد سایر سواحل ایران می‎توان به تحقیق شریفی‎پور (1384) اشاره کرد که به تعیین حساسیت فیزیکی نوار ساحلی استان بوشهر بر اساس شاخص حساسیت زیست‌محیطی (ESI) پرداخته است. در این مطالعه 76% سواحل دارای بستر گلی ـ ماسه‎ای  (کد 9A) و 22% ماسه‎ریز تا متوسط (کد 3A) را به خود اختصاص دادند. با توجه به نتایج وی، 77% سواحل دارای حساسیت بالایی نسبت به نشت نفت می‌باشند.

اخوان پیشخان در سال 1390 مطالعه‌ای در باب حساسیت فیزیکی مناطق ساحلی غرب استان هرمزگان با استفاده از روش ESI انجام داد. طبق نتایج این مطالعه، 15% سواحل را بستر ماسه‎ای ـ شنی (کد 5)، 12% را ماسه درشت (کد 4)، 8% را ساختارهای انسان‎ساخت در پناه (کد 8B)، 6% را پهنه‎های جزر و مدی در معرض (کد7) و 26% را حرا (کد 10D) به خود اختصاص داده‌اند. با توجه به نتایج وی، 45% سواحل حساسیت بالایی نسبت به نشت نفت دارند.

کومار و مورالی در سال 2008 به تعیین حساسیت زیست‌محیطی نوار ساحلی گوآ در کشور هندوستان بر اساس شاخص حساسیت زیست‌محیطی (ESI) پرداختند. طبق نتایج این تحقیق، 7 رتبة اصلی از رتبه‎های دهگانه شناسایی شد که رتبه 1A تحت عنوان سواحل صخره‎ای بیشترین طول خط ساحلی را به خود اختصاص داد، که طبق رتبه‎بندی NOAA دارای حساسیت پایین نسبت به نشت نفت می‎باشد.

در کشور نیجریه آدفان و اویدپو در سال 2011 مطالعه‌ای در باب حساسیت نوار ساحلی منطقه لاگوس بر اساس شاخص ESI انجام دادند و 7 رتبه از رتبه‎های دهگانه را شناسایی کردند. در این پژوهش رتبه 9B با عنوان سواحل پست با پوشش گیاهی، بیشترین طول خط ساحل را تشکیل می‎داد که این نوع ساحل در خلیج جاسک مشاهده نشد. در مجموع، رتبه‎های با حساسیت پایین از لحاظ تعداد بیشترین، ولی از لحاظ میزان سهولت پاکسازی، رتبه‎های بالا را شامل می‎شد.

2- روش تحقیق

روش تحقیق در این پژوهش پیمایشی است. به این صورت که طبقه‌بندی بر اساس راهنمای نووآ و با توجه به داده‌ها صورت می‌پذیرد. به عبارت دیگر، طبقه­بندی کرانة­ ساحلی بر اساس مقیاس‌های مرتبط با حساسیت، پایداری طبیعی نفت و سهولت پاکسازی انجام میشود (NOAA, 2002). در این روش خط ساحل با رنگ‎های مختلفی کدبندی می‌شود که نشان‎دهندة آسیب‎پذیری خط ساحل به نشت نفت می‎باشد.

3- تجزیه و تحلیل داده‌ها

در جدول (1) خطوط ساحلی در مقیاس‎های 1 تا 10 رتبه‎بندی شده است که رتبة 1 کمترین آسیب‎پذیری و رتبة 10 بیشترین آسیب‎پذیری را نشان می‌دهد (Oyedepo and  Adeofu, 2011).  

جدول (1): طبقهبندیفیزیکیکرانههایساحلیبراساسکدهای  ESI(NOAA, 2002)

Sensitivity   Ranking

ESI NO

مصبی

Low Sensitivity

1A

سواحل   صخره ای در معرض

1B

ساختارهای   انسان‎ساخت   در معرض

1C

پرتگاه‎های صخره‎ای با قاعدة متشکل از سنگریزه و قلوه‎سنگ

2A

سکوهای فرسایشی در معرض با سنگ بستر   گلی یا رسی

2B

شیب‎های خیلی تند رسی

3A

سواحل   شنی دانه‌ریز تا متوسط

3B

شیب‌های خیلی تند شنی

3C

پرتگاه‎های توندرا

4

سواحل   شنی دانه‎درشت

Medium Sensitivity

5

سواحل   شنی و قلوه‎سنگی

6A

سواحل قلوه­سنگی (قلوه‎سنگ وسنگریزه)

6B

ریپ   رپ، سواحل قلوه سنگی (تخته سنگ + قلوه‎سنگ بزرگ)

*6C

ریپ   رپ

High    Sensitivity

7

پهنه های جزرومدی در معرض

8A

سواحل پرتگاهی با سنگ بستر گلی یا رسی   در پناه، سواحل   سنگی در پناه (نفوذناپذیر)

8B

ساختارهای سخت انسان‎ساخت در پناه، سواحل سنگی در پناه (نفوذ پذیر)

8C

ریپ رپ های در پناه

8D

سواحل قلوه‌سنگی در پناه

8E

سواحل تورب‌زار

8F

...........

9A

پهنه­های جزر و مدی در پناه

9B

سواحل پست با پوشش گیاهی

9C

پهنه­های جزر و مدی بسیار شور

10A

مارش‎های شور و لب شور

10B

مارش‎های آب شیرین

10C

باتلاق

10D

تالاب­های درختچه­زاری و **   درختان حرا

10E

توندراهای پست مغروق

* توجه شود که این طبقه تنها در جنوب شرق آلاسکا کاربرد دارد.

 **در اقلیم­های حاره­ای 10D شاخص مناطق با غالبیت پوشش مانگرو است.

 

 

در خلال نشت‎های نفتی، هنگامی­که لکه‎های شناور خط کرانه را تحت تأثیر خود قرار می­دهند، زیستگاه­های کرانة ساحلی به علت احتمال قرار گرفتن در معرض مستقیم نفت، در معرض خطر قرار می­گیرند. سرنوشت نفت و اثرات ناشی از آن، با توجه به نوع کرانة ساحلی متفاوت است و بسیاری از روش­های پاکسازی، به خصوصیت کرانه­های ساحلی (شامل میزان تقابل با انرژی امواج و جزر و مد، شیب کرانة ساحلی، جنس بستر و توان تولید و حساسیت زیستی) بستگی دارند (NOAA, 2002).

در این مطالعه، نوار ساحلی خلیج جاسک با 19 کیلومتر بررسی شد (شکل (1)). این منطقه محدوده‎ای از سواحل شرق استان هرمزگان می‎باشد که شیب در اکثر بخش‌های آن کمتر از 5 درجه است (سازمان بنادر و دریانوردی، 1388). مرز بالایی منطقه ساحلی، خط خطر[7] می‌باشد که توسط سازمان بنادر و دریانوردی در پروژة ملی مدیریت یکپارچه مناطق ساحلی کشور (ICZM) تعیین شده است. این مرز تحت تأثیر شرایط طوفانی یعنی خیزآب ناشی از باد، خیزآب ناشی از موج، خیزآب ناشی از تغییرات فشار و بالاروی موج نسبت به تراز بالایی مد در سواحل جنوب کشور در نظر گرفته می‎شود و برابر با منطقه سوپراتایدال می‎باشد و مرز پایینی بر اساس راهنمای نووآ در روش ESI، خط کرانة ساحلی می‎باشد (سازمان بنادر و دریانوردی، 1388).

 

                       

شکل (1): محدوده مورد مطالعه

 

کل طول کرانة ساحلی خلیج جاسک توسط خودرو مورد پیمایش قرار گرفت و جهت تفکیک انواع ساحل (جنس بستر) و تعیین میزان حساسیت آنها از کدهای مورد نظر نووآ استفاده شد. اطلاعات فوق پس از شناسایی اولیه توسط تصاویر ماهواره‎ای و بازدید میدانی نهایی شد سپس داده‎ها به محیط سامانة اطلاعات جفرافیایی منتقل شد و با توجه به خصوصیت کرانه­های ساحلی (شامل میزان تقابل با انرژی امواج و جزر و مد، شیب کرانة ساحلی، جنس بستر و توان تولید و حساسیت زیستی)، حساسیت فیزیکی نوار ساحلی خلیج جاسک مشخص گردید.

پس از پیمایش 19 کیلومتر خط ساحلی خلیج جاسک و بررسی منابع فیزیکی خط کرانة ساحلی، تعداد 5 رتبه از شاخص ESI به شرح ذیل در این محدوده شناسایی شد:

(1) سواحل صخره‌ای در معرض با کد (1A): این نوع از کرانه‌های ساحلی در پوزة جاسک مشاهده شد که حدود 25% سواحل را به خود اختصاص داده‌اند،

(2) سواحل شنی دانه‌ریز تا متوسط با کد (3A):  این سواحل دارای بستر نیمه نفوذپذیر می‌باشند و  پتانسیل کمی برای نفوذ یا دفن نفت دارند، که 55% از وسعت منطقه را به خود اختصاص داده‌اند،

(3) ریپ‎رپ‎ها (RipRap) با کد (6B): شامل اسکله‎های صیادی می‎باشند که در منطقه جهت فعالیت‎های صیادی جانمایی شده‎اند و حدود 5% را شامل می‎شوند،

(4) ساختارهای انسان‌ساخت در پناه با کد (8B): بندرگاه اصلی خلیج جاسک را شامل می‌شود که 6% از وسعت منطقه را به خود اختصاص داده است و

(5) درختان حرا (Mangrove) با کد (10D): بخش کوچکی از خور جاسک را با 9% به خود اختصاص داده‌اند.

پس از تعیین حساسیت فیزیکی و رتبه‎بندی کرانه‎های ساحلی که در جدول (2) مشاهده می‌شود، با توجه به میزان حساسیت آنها، درصد حساسیت محدوده مورد نظر تعیین شد. طبق استاندارد نووآ سواحل بر اساس حساسیت سهولت پاکسازی نسبت به نشت نفت، به 3 دسته: (1) سواحل با رتبة 1 تا 4 در زمرة سواحل با حساسیت پایین، (2) سواحل با رتبه 5 تا 6 در زمرة سواحل با حساسیت متوسط و (3) سواحل با رتبة 7 تا 10 در زمرة سواحل با حساسیت بالا تقسیم می‌شوند. بنابراین در خلیج جاسک، 80% سواحل دارای حساسیت کم، 5% سواحل دارای حساسیت متوسط و 15% سواحل دارای حساسیت بالا می‌باشند. نقشة نهایی رتبه‎بندی فیزیکی سواحل خلیج جاسک در شکل (2) مشاهده می‌شود.

جدول (2): طبقهبندی خط ساحلی خلیج جاسک

رتبه

ESI

نوع ساحل

جنس بستر و شیب

طول (کیلومتر)

درصد

درجه حساسیت

1A

 

سواحل صخره‌ای در معرض

تخته سنگ (بیشتر   از 256 میلی‌متر). شیب متوسط تا تند (بیشتر از 20 درجه)

65/4

25

Low   Sensitivity

 

3A

 

 

سواحل   شنی دانه‌ریز تا متوسط

شن ریز ( 2- 0625/0 میلی‎متر). شیب کم   (کمتر از 5 درجه)

25/10

55

6B

ریپ   رپ

متفاوت از تخته‎سنگ و قلوه‎سنگ (بیشتر از 64 میلی‎متر) تا بتن سخت،   شیب متوسط تا تند (بیشتر از 20 درجه)

1

5

Medium   Sensitivity

8B

ساختارهای انسان ساخت در پناه

متفاوت از تخته   سنگ و قلوه سنگ (بیشتر از 64 میلی‌متر) تا بتن سخت، شیب متوسط تا تند (بیشتر از   20 درجه)

15/1

6

High   Sensitivity

10D

مانگرو

گل (کمتر از0625/0 میلی‎متر). شیب کم (کمتر   از 5 درجه)

53/1

9

کل

 

 

58/18

100

 

 

 

 

شکل (2): رتبهبندی فیزیکی سواحل خلیج جاسک بر اساس سهولت پاکسازی

 

در کل طول سواحل خلیج‎ فارس و دریای عمان، اشکال و عوارض مختلفی از سواحل گلی، ماسه‎ای و صخره‎ای با اشکال مختلف هیدرولوژیک خورها، مصب‎ها و خلیج‎های کوچک وجود دارد که پناهگاه مناسبی را برای زیست موجودات فراهم می‎کنند (Pak and Farajzade, 2007). شناسایی و تعیین ساختارهای زمین‌شناختی سواحل خلیج جاسک به عنوان بخش مهمی از منابع فیزیکی، در زمان نشت نفت کارآیی زیادی دارد. پاکسازی لکه‎های نفتی بر روی آب به ندرت به صورت کامل اتفاق می‎افتد، لذا لکه‎های نفتی باقی‌مانده حاصل از عملیات پاکسازی به سمت ساحل حرکت می‎کنند. تحقیق حاضر طی سال‎های 1392 تا 1393، به منظور مدیریت بهتر سواحل خلیج جاسک در زمان نشت نفت، با توجه به کدهایESI  انجام شده است. خط ساحلی و خصوصیت فیزیکی ساحل بر اساس مقیاس‌های مرتبط با حساسیت، پایداری طبیعی نفت و سهولت پاکسازی رتب‌ بندی می‎شوند (NOAA, 2002).

کرانه‌های سواحل صخره‌ای در معرض امواج بزرگ می‌باشند و از طریق بازگشت امواج، موجب باقی ماندن نفت در کرانة دور از ساحل می‌شوند. از آنجا که بستر غیرقابل‌نفوذ است و نفت بر روی سطح باقی می‌ماند، فرایندهای طبیعی به سرعت هرگونه نفت انباشته‌شده را طی چند هفته از بین خواهند برد. سواحل ماسه‌ای دانه‌درشت پتانسیل بیشتری برای نفوذ و دفن بیشتر نفت دارند که ممکن است به یک متر هم برسد. از آنجا که به دلیل فشردگی کمتر رسوبات، وسایل نقلیه و ماشین‌آلات موجب هدایت نفت به اعماق بستر می‌شود پاکسازی مشکل‌تر است. در سواحل ماسه‌ای ـ شنی به دلیل قابلیت بالای نفوذپذیری، نفت تمایل به نفوذ عمیق‌تر دارد که پاکسازی رسوبات آلوده شده را بدون اینکه مشکلات فرسایش و از بین رفتن رسوبات را ایجاد کند با مشکل روبرو می‌کند. این سواحل ممکن است متحمل تغییرهای فصلی در انرژی امواج و رسوب‌گذاری مجدد شوند، بنابراین پاکسازی طبیعی نفت که تا عمق‌های بیشتری نفوذ کرده‌اند تنها ممکن است طی طوفان‌هایی که فقط یک یا دو بار در هر سال رخ می‌دهد، اتفاق دفتد. فرایندهای زیستی در این نوع از سواحل به دلیل حرکت‌پذیری بالای رسوبات و خشک‌شدن سریع آنها هنگام جزر، کم است. سواحل شنی از پتانسیل بالا برای نفوذ بسیار عمیق نفت برخوردار می‌باشند. نرخ آهستة بازسازی شن، پاکسازی رسوبات آغشته به نفت در این نوع از سواحل را نامطلوب می‌سازد به همین علت عملیات پاکسازی در سواحل شنی که به شدت آغشته به نفت شده‌اند بسیار مشکل است. در بسیاری از سواحل شنی و قلوه سنگی وقوع امواج بزرگی که بتواند موجب فعالیت مجدد رسوب برای دفن عمیق‌تر نفت شوند، تنها هر چند سال یکبار اتفاق می‌افتد که این موضوع منجر به ماندگاری طولانی مدت نفت زیرسطحی می‌شود.

از میان انواع کرانه­های ساحلی انسان ساخت، ریپ رپ (Riprap) در هر دو کرانه در معرض و یا سواحل در پناه در برابر انرژی، به عنوان مهم‌ترین نوع بستر از جهت ماندگاری بالای نفت و لزوم انجام عملیات پاکسازی در آنها، شناخته شده‌اند. نوع بستر همچنین بر رفت و آمد و توانایی حرکت افراد و ماشین‌آلات برای عملیات پاکسازی تأثیر دارد. به طورکلی در رتبه­بندی، خطوط ساحلی با قابلیت رفت و آمد بالا نسبت به سواحل غیرقابل عبور و مناطقی که افراد مسئول پاکسازی به سختی در آن رفت و آمد می­کنند و یا مهم‌تر از آن مناطقی که عملیات پاکسازی منجر به وارد شدن آسیب­دیدگی به افراد در عملیات می­شوند، در مقیاس ESI رتبة پایین­تری را به خود اختصاص می­دهند. به طور مثال سواحل شنی ریزدانه عموماً فشرده و سخت هستند و احتمال نفوذ نفت در بستر این مناطق در اثر رفت و آمد کارگران کم می‌باشد. بنابراین این‌گونه سواحل، بیشترین قابلیت رفت و آمد در بین سواحل رسوبی را دارا می‌باشند.

حراها و زیستگاه‌های تالابی به دلیل وجود بستر گلی در آنها، قابلیت بسیار کمتری برای رفت و آمد دارند و استفاده از تجهیزات بر روی بسترهای گلی به دلیل نرمی ذاتی این بسترها غیرممکن می‌باشد. هرگونه رفت و آمد در زیستگاه­های تالابی، ریسک نفوذ نفت به بخش­های عمیق­تر را افزایش می‌دهد و در نتیجه بر روی گیاهان و جانوران حفار تأثیر می‌گذارد.

4- نتیجه‌گیری

نتایج به دست آمده از تحقیق حاضر نشان داد که در مجموع، حدود 80% کرانة ساحلی موردمطالعه جزء سواحل با حساسیت پایین نسبت به نشت نفت  طبقه‎بندی می‌شوند، حدود 5% از سواحل محدودة مطالعاتی در طبقة با حساسیت متوسط و 15% از سواحل در طبقة با حساسیت بالا قرار می‌گیرند. به این ترتیب، مشخص شد بیشترین مناطق حساس به نشت نفت برای پاکسازی در محدودة بندرگاه خلیج جاسک و منطقة حرایی جاسک می‌باشند و به همین دلیل باید تمرکز ابزار مبارزه با نشت نفت برای این مناطق پیش‎بینی و فراهم شود. بنابراین، با توجه به اینکه پاکسازی این مناطق تا حدودی سخت می‌باشد و دسترسی به آنها به‌راحتی میسر نمی‎باشد، مبارزه با آلودگی نفتی باید با توجه به اولویت جنس سواحل انجام شود تا در صورت بروز هر گونه نشت نفت، پاکسازی در کوتاه‎ترین زمان ممکن صورت پذیرد، تا به این طریق کمترین آسیب به منطقه ساحلی وارد شود. با توجه به برنامة توسعة کشور در خصوص انتقال تأسیسات فرآوری و صادرات مواد نفتی از خلیج فارس به دریای عمان (منطقة خلیج جاسک)، برنامه‌ریزی برای استفاده از روش‌های مناسب پاکسازی در صورت وقوع نشت نفت، اهمیت بسیار زیادی دارد. این تحقیق نشان داد با استفاده از کدهای رتبه‎بندی سواحل از نقطه نظر سهولت پاکسازی نفت بر مبنای شاخص‎های نووآ می‎توان آمادگی‎های لازم را در صورت بروز نشت نفت به منظور اجرای برنامة واکنش اضطراری پیش‎بینی و به مرحله اجرا در‎آورد که از نظر حفظ و پایداری سلامت اکوسیتم‎های ساحلی از اهمیت خاصی برخوردار می‌باشد.



[1]. Environmental Sensitivity Index

[2]. National Oceanic and Atmospheric Administration

[3]. Estuarine.                                                                                                                                                           

[4]. Lacustrine

[5]. Riverine

[6]. Palustrine

[7]. Hazard Line

  1. Bello Smith, A., Cerasuolo, G., Perales, J.A., Anfuso, G., (2011). Environmental Sensitivity Maps: the north coast of Gibraltar Strait example. Journal of Coastal Research, SI 64 (Proceedings of the 11th International Coastal Symposium), pp. 875-879.
  2. Jensen, R., Halls, N., Miche, J., (1998). A Systems Approach to Environmental Sensitivity lndex (ESI) Mapping for Oil Spill Contingency Planning and Response. Photogrammetric Engineering and Remote Sensing, 64(10): 1003-1014.
  3. Murali, M., Kumar, R., (2008). Mapping of Environmental Sensitive Index (ESI) for the oil spills at Goa coast, India. P.7.
  4. NOAA (National Oceanic and Atmospheric Administration), (2002). Environmental Sensitivity Index Guidelines, Version 3. NOAA Technical Memorandum NOS OR and R 11. Hazardous Materials Response Division, National Oceanic and Atmospheric Administration.
  5. Oceans atlas. (2005). www.oceansatlas.com
  6. Oyedepo, J., Adeofun, C., (2011). Environmental Sensitivity Index Mapping Of Lagos Shorelines. Global NEST Journal, 13(3): 277-287.
  7. Pak, A., Farajzadeh, M., (2007). Iran’s Integrated Coastal Zone Management plan: Persian Gulf, Oman Sea, and southern Caspian Sea coastline. Ocean and Coastal Management, 50: 754-773.
  8. Santos, C.F., (2008). Development of an Environmental Sensitivity Assessment Model for the Portuguese Coast Concerning Oil Spills. Lisbon. Portugal: Sciences Faculty of Lisbon University, Master's thesis, p.77.
دوره 3، شماره 4
اسفند 1396
صفحه 75-80
  • تاریخ دریافت: 07 اردیبهشت 1395
  • تاریخ پذیرش: 11 خرداد 1396