نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی دکترای دانشگاه آزاد واحد علوم و تحقیقات
2 استادیار دانشگاه آزاد واحد علوم و تحقیقات
3 استادیار دانشگاه تهران
4 مدیر کل نجات و حفاظت دریایی سازمان بنادر و دریانوردی
5 Head of the Marine Environment Protection Bureau of the Ports and Maritime Organization
6 کارشناس حفاظت محیط زیست دریایی سازمان بنادر و دریانوردی
چکیده
نشت نفت، اکوسیستمهای ساحلی را نابود میکند و کیفیت آب را به شدت
تحت تأثیر قرار میدهد. شاخص حساسیت زیستمحیطی
(ESI) برای کاهش پیامدهای زیستمحیطی
ناشی از نشت نفت و کمک به اولویت تخصیص منابع و جایگزینی در طول عملیات پاکسازی
تدوین شده است. پژوهش حاضر در سال 1393 با هدف تعیین حساسیت فیزیکی سواحل
خلیج جاسک با استفاده از شاخصهای حساسیت زیستمحیطی انجام شد. به همین منظور با
استفاده از تصاویر ماهوارهای، نقشههای خصوصیت زمینشناسی ساحل، جزر و مد و انرژی
امواج، شیب و همچنین بازدیدهای میدانی، محدودة مورد نظر بر اساس کدهای ارائهشده
نووآ در سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) طبقهبندی
شد. از مجموع 19 کیلومتر محدودة مورد نظر، سواحل صخرهای در معرض با رتبة 1A، 65/4 کیلومتر
(25%)، سواحل شنی دانهریز تا متوسط با رتبة 3A، 25/10 کیلومتر
(55%)، ریپ رپ با رتبة 6B حدود 1 کیلومتر
(5%)، ساختارهای انسان ساخت در پناه
با رتبة 8B، 15/1
کیلومتر (6%) و درختان حرا با رتبة 10D، 53/1
کیلومتر (9%) را به خود اختصاص دادهاند. نتایج نشان داد 80% سواحل دارای حساسیت کم، 5% دارای
حساسیت متوسط و 15% دارای حساسیت بالایی نسبت به سهولت پاکسازی آلودگیهای نفتی
احتمالی دارند. از آنجا که اکثر سواحل خلیج جاسک، حساسیت پایینی نسبت
به آلودگیهای نفتی دارند و افزایش روند توسعة اقتصادی به ویژه در فعالیتهای نفتی، بر لزوم مدیریت و حفاظت از این سواحل میافزاید و چنانچه آلودگی نفتی در این منطقه رخ دهد
با توجه به وجود درختان حرا و وجود منطقه در پناه بندرگاه خلیج جاسک پاکسازی
آنها تا حدودی سخت خواهد بود. بنابراین، استفاده از روشهای مناسب پاکسازی ضروری است تا در صورت بروز هر گونه سانحه، کمترین میزان
آسیب به این منطقه وارد شود
کلیدواژهها
1- مقدمه
مناطق ساحلی اراضی حساسیاند که از دو سو تحت تأثیر اکولوژی دریا و خشکی قرار دارند. این مناطق دارای زیستگاهها و آبزیان حساس، منابع معدنی و تفرجگاهی قابلملاحظهای میباشند و پشتوانة مهمی برای فعالیتهای معیشتی، شیلات و صنایع حمل ونقل محسوب میشوند (Oceans atlas, 2005). از جملة معیارهای بررسی حساسیت برای تعیین حساسیت مناطق حساس ساحلی در برابر انتشار مواد آلاینده بهویژه مواد شیمیایی و نفتی، شاخص حساسیت زیستمحیطی[1] (ESI) میباشد که توسط ادارة ملی اقیانوسشناسی و هواشناسی آمریکا[2] ارائه شده است. شاخص ESI وضعیتی از منابع ساحلی را که در هنگام نشت نفت خطرپذیری آنها بالاست، ارائه میدهد (NOAA, 2002). برای نخستین بار شاخص حساسیت آسیبپذیری سواحل در برابر ریزشهای نفتی بر پایة فاکتورهای فیزیکی و بیولوژیکی خط ساحلی ارائه شده است. در ایالات متحده تحقیقات جامعی دربارة تعیین حساسیت زیستمحیطی کرانههای ساحلی صورت گرفته است و تمام مناطق ساحلی آمریکا وآلاسکا دارای نقشه ESI میباشند (NOAA, 2002). کشورهای هند (Murali and Kumar, 2008)، نیجریه (Oyedepo and Adeofu, 2011)، آمریکا (Jensen et al., 1998)، اسپانیا (Bello et al., 2011) و پرتغال (Santos, 2008) با این روش سواحل خود را رتبهبندی نمودهاند. این مطالعات از سال 1384 در ایران هم آغاز شده است. مطالعات سواحل بوشهر (شریفیپور، 1384)، سیستان و بلوچستان (داور، 1387)، هرمزگان (اخوان پیشخانی، 1390) و سواحل ایرانی خلیج فارس ( چهرزاد، 1392) از جملة این تحقیقات میباشند. فهرست کامل رتبهبندی استاندارد کرانههای ساحلی ESI در بخشهای مختلف برای چهار ترکیب زیستمحیطی تهیه شده است که شامل مناطق مصبی[3]، دریاچهای[4]، رودخانهای[5] و تالابی[6] میباشد که در تحقیق حاضر فقط مناطق مصبی مطالعه و بررسی شده است. هدف از انجام این مطالعه ارزیابی وضعیت سواحل خلیج جاسک از نظر سهولت پاکسازی در صورت بروز نشت نفت و برخورد آن به ساحل میباشد. زیرا جنس بستر در میزان کارآیی پاکسازی مواد نفتی بسیار تاثیرگذار و مهم است، بنابراین، تهیه نقشههای شاخص حساسیت زیستمحیطی (ESI) خلیج جاسک سطح حساسیت به نشت نفت در این محیط ساحلی را تعیین کرده است و میتواند در مدیریت پاکسازی استفاده شود.
1-1- پیشینة پژوهش
از جملة مطالعات مشابه انجام شده در مورد سایر سواحل ایران میتوان به تحقیق شریفیپور (1384) اشاره کرد که به تعیین حساسیت فیزیکی نوار ساحلی استان بوشهر بر اساس شاخص حساسیت زیستمحیطی (ESI) پرداخته است. در این مطالعه 76% سواحل دارای بستر گلی ـ ماسهای (کد 9A) و 22% ماسهریز تا متوسط (کد 3A) را به خود اختصاص دادند. با توجه به نتایج وی، 77% سواحل دارای حساسیت بالایی نسبت به نشت نفت میباشند.
اخوان پیشخان در سال 1390 مطالعهای در باب حساسیت فیزیکی مناطق ساحلی غرب استان هرمزگان با استفاده از روش ESI انجام داد. طبق نتایج این مطالعه، 15% سواحل را بستر ماسهای ـ شنی (کد 5)، 12% را ماسه درشت (کد 4)، 8% را ساختارهای انسانساخت در پناه (کد 8B)، 6% را پهنههای جزر و مدی در معرض (کد7) و 26% را حرا (کد 10D) به خود اختصاص دادهاند. با توجه به نتایج وی، 45% سواحل حساسیت بالایی نسبت به نشت نفت دارند.
کومار و مورالی در سال 2008 به تعیین حساسیت زیستمحیطی نوار ساحلی گوآ در کشور هندوستان بر اساس شاخص حساسیت زیستمحیطی (ESI) پرداختند. طبق نتایج این تحقیق، 7 رتبة اصلی از رتبههای دهگانه شناسایی شد که رتبه 1A تحت عنوان سواحل صخرهای بیشترین طول خط ساحلی را به خود اختصاص داد، که طبق رتبهبندی NOAA دارای حساسیت پایین نسبت به نشت نفت میباشد.
در کشور نیجریه آدفان و اویدپو در سال 2011 مطالعهای در باب حساسیت نوار ساحلی منطقه لاگوس بر اساس شاخص ESI انجام دادند و 7 رتبه از رتبههای دهگانه را شناسایی کردند. در این پژوهش رتبه 9B با عنوان سواحل پست با پوشش گیاهی، بیشترین طول خط ساحل را تشکیل میداد که این نوع ساحل در خلیج جاسک مشاهده نشد. در مجموع، رتبههای با حساسیت پایین از لحاظ تعداد بیشترین، ولی از لحاظ میزان سهولت پاکسازی، رتبههای بالا را شامل میشد.
2- روش تحقیق
روش تحقیق در این پژوهش پیمایشی است. به این صورت که طبقهبندی بر اساس راهنمای نووآ و با توجه به دادهها صورت میپذیرد. به عبارت دیگر، طبقهبندی کرانة ساحلی بر اساس مقیاسهای مرتبط با حساسیت، پایداری طبیعی نفت و سهولت پاکسازی انجام میشود (NOAA, 2002). در این روش خط ساحل با رنگهای مختلفی کدبندی میشود که نشاندهندة آسیبپذیری خط ساحل به نشت نفت میباشد.
3- تجزیه و تحلیل دادهها
در جدول (1) خطوط ساحلی در مقیاسهای 1 تا 10 رتبهبندی شده است که رتبة 1 کمترین آسیبپذیری و رتبة 10 بیشترین آسیبپذیری را نشان میدهد (Oyedepo and Adeofu, 2011).
جدول (1): طبقهبندیفیزیکیکرانههایساحلیبراساسکدهای ESI(NOAA, 2002)
Sensitivity Ranking |
ESI NO |
مصبی |
Low Sensitivity |
1A |
سواحل صخره ای در معرض |
1B |
ساختارهای انسانساخت در معرض |
|
1C |
پرتگاههای صخرهای با قاعدة متشکل از سنگریزه و قلوهسنگ |
|
2A |
سکوهای فرسایشی در معرض با سنگ بستر گلی یا رسی |
|
2B |
شیبهای خیلی تند رسی |
|
3A |
سواحل شنی دانهریز تا متوسط |
|
3B |
شیبهای خیلی تند شنی |
|
3C |
پرتگاههای توندرا |
|
4 |
سواحل شنی دانهدرشت |
|
Medium Sensitivity |
5 |
سواحل شنی و قلوهسنگی |
6A |
سواحل قلوهسنگی (قلوهسنگ وسنگریزه) |
|
6B |
ریپ رپ، سواحل قلوه سنگی (تخته سنگ + قلوهسنگ بزرگ) |
|
*6C |
ریپ رپ |
|
High Sensitivity |
7 |
پهنه های جزرومدی در معرض |
8A |
سواحل پرتگاهی با سنگ بستر گلی یا رسی در پناه، سواحل سنگی در پناه (نفوذناپذیر) |
|
8B |
ساختارهای سخت انسانساخت در پناه، سواحل سنگی در پناه (نفوذ پذیر) |
|
8C |
ریپ رپ های در پناه |
|
8D |
سواحل قلوهسنگی در پناه |
|
8E |
سواحل توربزار |
|
8F |
........... |
|
9A |
پهنههای جزر و مدی در پناه |
|
9B |
سواحل پست با پوشش گیاهی |
|
9C |
پهنههای جزر و مدی بسیار شور |
|
10A |
مارشهای شور و لب شور |
|
10B |
مارشهای آب شیرین |
|
10C |
باتلاق |
|
10D |
تالابهای درختچهزاری و ** درختان حرا |
|
10E |
توندراهای پست مغروق |
* توجه شود که این طبقه تنها در جنوب شرق آلاسکا کاربرد دارد.
**در اقلیمهای حارهای 10D شاخص مناطق با غالبیت پوشش مانگرو است.
در خلال نشتهای نفتی، هنگامیکه لکههای شناور خط کرانه را تحت تأثیر خود قرار میدهند، زیستگاههای کرانة ساحلی به علت احتمال قرار گرفتن در معرض مستقیم نفت، در معرض خطر قرار میگیرند. سرنوشت نفت و اثرات ناشی از آن، با توجه به نوع کرانة ساحلی متفاوت است و بسیاری از روشهای پاکسازی، به خصوصیت کرانههای ساحلی (شامل میزان تقابل با انرژی امواج و جزر و مد، شیب کرانة ساحلی، جنس بستر و توان تولید و حساسیت زیستی) بستگی دارند (NOAA, 2002).
در این مطالعه، نوار ساحلی خلیج جاسک با 19 کیلومتر بررسی شد (شکل (1)). این منطقه محدودهای از سواحل شرق استان هرمزگان میباشد که شیب در اکثر بخشهای آن کمتر از 5 درجه است (سازمان بنادر و دریانوردی، 1388). مرز بالایی منطقه ساحلی، خط خطر[7] میباشد که توسط سازمان بنادر و دریانوردی در پروژة ملی مدیریت یکپارچه مناطق ساحلی کشور (ICZM) تعیین شده است. این مرز تحت تأثیر شرایط طوفانی یعنی خیزآب ناشی از باد، خیزآب ناشی از موج، خیزآب ناشی از تغییرات فشار و بالاروی موج نسبت به تراز بالایی مد در سواحل جنوب کشور در نظر گرفته میشود و برابر با منطقه سوپراتایدال میباشد و مرز پایینی بر اساس راهنمای نووآ در روش ESI، خط کرانة ساحلی میباشد (سازمان بنادر و دریانوردی، 1388).
شکل (1): محدوده مورد مطالعه
کل طول کرانة ساحلی خلیج جاسک توسط خودرو مورد پیمایش قرار گرفت و جهت تفکیک انواع ساحل (جنس بستر) و تعیین میزان حساسیت آنها از کدهای مورد نظر نووآ استفاده شد. اطلاعات فوق پس از شناسایی اولیه توسط تصاویر ماهوارهای و بازدید میدانی نهایی شد سپس دادهها به محیط سامانة اطلاعات جفرافیایی منتقل شد و با توجه به خصوصیت کرانههای ساحلی (شامل میزان تقابل با انرژی امواج و جزر و مد، شیب کرانة ساحلی، جنس بستر و توان تولید و حساسیت زیستی)، حساسیت فیزیکی نوار ساحلی خلیج جاسک مشخص گردید.
پس از پیمایش 19 کیلومتر خط ساحلی خلیج جاسک و بررسی منابع فیزیکی خط کرانة ساحلی، تعداد 5 رتبه از شاخص ESI به شرح ذیل در این محدوده شناسایی شد:
(1) سواحل صخرهای در معرض با کد (1A): این نوع از کرانههای ساحلی در پوزة جاسک مشاهده شد که حدود 25% سواحل را به خود اختصاص دادهاند،
(2) سواحل شنی دانهریز تا متوسط با کد (3A): این سواحل دارای بستر نیمه نفوذپذیر میباشند و پتانسیل کمی برای نفوذ یا دفن نفت دارند، که 55% از وسعت منطقه را به خود اختصاص دادهاند،
(3) ریپرپها (RipRap) با کد (6B): شامل اسکلههای صیادی میباشند که در منطقه جهت فعالیتهای صیادی جانمایی شدهاند و حدود 5% را شامل میشوند،
(4) ساختارهای انسانساخت در پناه با کد (8B): بندرگاه اصلی خلیج جاسک را شامل میشود که 6% از وسعت منطقه را به خود اختصاص داده است و
(5) درختان حرا (Mangrove) با کد (10D): بخش کوچکی از خور جاسک را با 9% به خود اختصاص دادهاند.
پس از تعیین حساسیت فیزیکی و رتبهبندی کرانههای ساحلی که در جدول (2) مشاهده میشود، با توجه به میزان حساسیت آنها، درصد حساسیت محدوده مورد نظر تعیین شد. طبق استاندارد نووآ سواحل بر اساس حساسیت سهولت پاکسازی نسبت به نشت نفت، به 3 دسته: (1) سواحل با رتبة 1 تا 4 در زمرة سواحل با حساسیت پایین، (2) سواحل با رتبه 5 تا 6 در زمرة سواحل با حساسیت متوسط و (3) سواحل با رتبة 7 تا 10 در زمرة سواحل با حساسیت بالا تقسیم میشوند. بنابراین در خلیج جاسک، 80% سواحل دارای حساسیت کم، 5% سواحل دارای حساسیت متوسط و 15% سواحل دارای حساسیت بالا میباشند. نقشة نهایی رتبهبندی فیزیکی سواحل خلیج جاسک در شکل (2) مشاهده میشود.
جدول (2): طبقهبندی خط ساحلی خلیج جاسک
رتبه ESI |
نوع ساحل |
جنس بستر و شیب |
طول (کیلومتر) |
درصد |
درجه حساسیت |
1A
|
سواحل صخرهای در معرض |
تخته سنگ (بیشتر از 256 میلیمتر). شیب متوسط تا تند (بیشتر از 20 درجه) |
65/4 |
25 |
Low Sensitivity |
3A
|
سواحل شنی دانهریز تا متوسط |
شن ریز ( 2- 0625/0 میلیمتر). شیب کم (کمتر از 5 درجه) |
25/10 |
55 |
|
6B |
ریپ رپ |
متفاوت از تختهسنگ و قلوهسنگ (بیشتر از 64 میلیمتر) تا بتن سخت، شیب متوسط تا تند (بیشتر از 20 درجه) |
1 |
5 |
Medium Sensitivity |
8B |
ساختارهای انسان ساخت در پناه |
متفاوت از تخته سنگ و قلوه سنگ (بیشتر از 64 میلیمتر) تا بتن سخت، شیب متوسط تا تند (بیشتر از 20 درجه) |
15/1 |
6 |
High Sensitivity |
10D |
مانگرو |
گل (کمتر از0625/0 میلیمتر). شیب کم (کمتر از 5 درجه) |
53/1 |
9 |
|
کل |
|
|
58/18 |
100 |
|
شکل (2): رتبهبندی فیزیکی سواحل خلیج جاسک بر اساس سهولت پاکسازی
در کل طول سواحل خلیج فارس و دریای عمان، اشکال و عوارض مختلفی از سواحل گلی، ماسهای و صخرهای با اشکال مختلف هیدرولوژیک خورها، مصبها و خلیجهای کوچک وجود دارد که پناهگاه مناسبی را برای زیست موجودات فراهم میکنند (Pak and Farajzade, 2007). شناسایی و تعیین ساختارهای زمینشناختی سواحل خلیج جاسک به عنوان بخش مهمی از منابع فیزیکی، در زمان نشت نفت کارآیی زیادی دارد. پاکسازی لکههای نفتی بر روی آب به ندرت به صورت کامل اتفاق میافتد، لذا لکههای نفتی باقیمانده حاصل از عملیات پاکسازی به سمت ساحل حرکت میکنند. تحقیق حاضر طی سالهای 1392 تا 1393، به منظور مدیریت بهتر سواحل خلیج جاسک در زمان نشت نفت، با توجه به کدهایESI انجام شده است. خط ساحلی و خصوصیت فیزیکی ساحل بر اساس مقیاسهای مرتبط با حساسیت، پایداری طبیعی نفت و سهولت پاکسازی رتب بندی میشوند (NOAA, 2002).
کرانههای سواحل صخرهای در معرض امواج بزرگ میباشند و از طریق بازگشت امواج، موجب باقی ماندن نفت در کرانة دور از ساحل میشوند. از آنجا که بستر غیرقابلنفوذ است و نفت بر روی سطح باقی میماند، فرایندهای طبیعی به سرعت هرگونه نفت انباشتهشده را طی چند هفته از بین خواهند برد. سواحل ماسهای دانهدرشت پتانسیل بیشتری برای نفوذ و دفن بیشتر نفت دارند که ممکن است به یک متر هم برسد. از آنجا که به دلیل فشردگی کمتر رسوبات، وسایل نقلیه و ماشینآلات موجب هدایت نفت به اعماق بستر میشود پاکسازی مشکلتر است. در سواحل ماسهای ـ شنی به دلیل قابلیت بالای نفوذپذیری، نفت تمایل به نفوذ عمیقتر دارد که پاکسازی رسوبات آلوده شده را بدون اینکه مشکلات فرسایش و از بین رفتن رسوبات را ایجاد کند با مشکل روبرو میکند. این سواحل ممکن است متحمل تغییرهای فصلی در انرژی امواج و رسوبگذاری مجدد شوند، بنابراین پاکسازی طبیعی نفت که تا عمقهای بیشتری نفوذ کردهاند تنها ممکن است طی طوفانهایی که فقط یک یا دو بار در هر سال رخ میدهد، اتفاق دفتد. فرایندهای زیستی در این نوع از سواحل به دلیل حرکتپذیری بالای رسوبات و خشکشدن سریع آنها هنگام جزر، کم است. سواحل شنی از پتانسیل بالا برای نفوذ بسیار عمیق نفت برخوردار میباشند. نرخ آهستة بازسازی شن، پاکسازی رسوبات آغشته به نفت در این نوع از سواحل را نامطلوب میسازد به همین علت عملیات پاکسازی در سواحل شنی که به شدت آغشته به نفت شدهاند بسیار مشکل است. در بسیاری از سواحل شنی و قلوه سنگی وقوع امواج بزرگی که بتواند موجب فعالیت مجدد رسوب برای دفن عمیقتر نفت شوند، تنها هر چند سال یکبار اتفاق میافتد که این موضوع منجر به ماندگاری طولانی مدت نفت زیرسطحی میشود.
از میان انواع کرانههای ساحلی انسان ساخت، ریپ رپ (Riprap) در هر دو کرانه در معرض و یا سواحل در پناه در برابر انرژی، به عنوان مهمترین نوع بستر از جهت ماندگاری بالای نفت و لزوم انجام عملیات پاکسازی در آنها، شناخته شدهاند. نوع بستر همچنین بر رفت و آمد و توانایی حرکت افراد و ماشینآلات برای عملیات پاکسازی تأثیر دارد. به طورکلی در رتبهبندی، خطوط ساحلی با قابلیت رفت و آمد بالا نسبت به سواحل غیرقابل عبور و مناطقی که افراد مسئول پاکسازی به سختی در آن رفت و آمد میکنند و یا مهمتر از آن مناطقی که عملیات پاکسازی منجر به وارد شدن آسیبدیدگی به افراد در عملیات میشوند، در مقیاس ESI رتبة پایینتری را به خود اختصاص میدهند. به طور مثال سواحل شنی ریزدانه عموماً فشرده و سخت هستند و احتمال نفوذ نفت در بستر این مناطق در اثر رفت و آمد کارگران کم میباشد. بنابراین اینگونه سواحل، بیشترین قابلیت رفت و آمد در بین سواحل رسوبی را دارا میباشند.
حراها و زیستگاههای تالابی به دلیل وجود بستر گلی در آنها، قابلیت بسیار کمتری برای رفت و آمد دارند و استفاده از تجهیزات بر روی بسترهای گلی به دلیل نرمی ذاتی این بسترها غیرممکن میباشد. هرگونه رفت و آمد در زیستگاههای تالابی، ریسک نفوذ نفت به بخشهای عمیقتر را افزایش میدهد و در نتیجه بر روی گیاهان و جانوران حفار تأثیر میگذارد.
4- نتیجهگیری
نتایج به دست آمده از تحقیق حاضر نشان داد که در مجموع، حدود 80% کرانة ساحلی موردمطالعه جزء سواحل با حساسیت پایین نسبت به نشت نفت طبقهبندی میشوند، حدود 5% از سواحل محدودة مطالعاتی در طبقة با حساسیت متوسط و 15% از سواحل در طبقة با حساسیت بالا قرار میگیرند. به این ترتیب، مشخص شد بیشترین مناطق حساس به نشت نفت برای پاکسازی در محدودة بندرگاه خلیج جاسک و منطقة حرایی جاسک میباشند و به همین دلیل باید تمرکز ابزار مبارزه با نشت نفت برای این مناطق پیشبینی و فراهم شود. بنابراین، با توجه به اینکه پاکسازی این مناطق تا حدودی سخت میباشد و دسترسی به آنها بهراحتی میسر نمیباشد، مبارزه با آلودگی نفتی باید با توجه به اولویت جنس سواحل انجام شود تا در صورت بروز هر گونه نشت نفت، پاکسازی در کوتاهترین زمان ممکن صورت پذیرد، تا به این طریق کمترین آسیب به منطقه ساحلی وارد شود. با توجه به برنامة توسعة کشور در خصوص انتقال تأسیسات فرآوری و صادرات مواد نفتی از خلیج فارس به دریای عمان (منطقة خلیج جاسک)، برنامهریزی برای استفاده از روشهای مناسب پاکسازی در صورت وقوع نشت نفت، اهمیت بسیار زیادی دارد. این تحقیق نشان داد با استفاده از کدهای رتبهبندی سواحل از نقطه نظر سهولت پاکسازی نفت بر مبنای شاخصهای نووآ میتوان آمادگیهای لازم را در صورت بروز نشت نفت به منظور اجرای برنامة واکنش اضطراری پیشبینی و به مرحله اجرا درآورد که از نظر حفظ و پایداری سلامت اکوسیتمهای ساحلی از اهمیت خاصی برخوردار میباشد.