نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
چکیده
سرمایهگذاری مستقیم خارجی عامل مهمی در رشد و توسعه اقتصادی، رفع مشکلات پسانداز و سرمایهگذاری، انتقال تکنولوژی، دانش فنی و شیوههای مدیریتی نوین میباشد. سازمان بنادر و دریانوردی یکی از سازمانهای استراتژیک کشور است که با افزایش کارآمدی آن، کشور نیز از مزایای بسیاری برخورد میشود. تلاشها و گفتگوهای زیادی در خصوص رشد سرمایهگذاری صورت گرفته است اما علیرغم اینکه سازمان بنادر مزایای قانونی و حقوقی مختلفی در نظر گرفته است، با این حال این روند سرمایهگذاری کند است و نیاز به جذب سرمایه بیشتر کاملا مشهود است. هدف این تحقیق شناسایی و الویتبندی عوامل مؤثر بر جذب سرمایهگذاری خارجی با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP) است. نتایج تحقیق نشان داد عوامل مؤثر بر جذب سرمایهگذاری خارجی در بندر امام خمینی (ره) را میتوان در هفت عامل اصلی دستهبندی کرد. اولویت این عوامل در جذب سرمایهگذاری مستقیم خارجی به ترتیب عبارت از عامل مدیریت، عامل اقتصادی، عامل سیاستگذاری، عامل حمایتی، عامل امکانات، عامل قوانین و مقررات و عامل مکانیابی میباشد.
کلیدواژهها
تامین سرمایه یکی از مهمترین دغدغههای دولتمردان و سیاستگذاران اقتصادی، به خصوص در کشورهای در حال توسعه محسوب میشود و تصمیمات مربوط به شیوههای تامین مالی، ساختار سرمایه و ترکیب سرمایه، یکی از شاخصترین ابزارهای تامین منابع مالی دولت میباشد. اگر منابع مالی را به دو بخش داخلی و خارجی تقسیم کنیم کشورهای در حال توسعه به علت پایین بودن سطح پسانداز ملی و افزایش جمعیت، برای تامین مالی و سرمایه لازم از منابع داخلی، جهت انجام برنامههای گسترده توسعه گرفتار مشکلات عدیده ای میباشند. سرمایه مورد نیاز برای سرمایه گذاری یا باید از طریق پساندازهای داخلی کشور تأمین شود یا سرمایهگذاری خارجی. سرمایهگذاری خارجی یا به صورت جریان انتقال سرمایه فیزیکی مانند ماشین آلات و غیر آن انجام میشود و یا جریان مالی مانند پول نقد و اعتبارات.
انباشت سرمایه به عنوان یکی از پیش نیازهای اساسی فرایند رشد اقتصادی از منابع داخلی یا خارجی قابل تأمین است. منابع مالی خارجی به عنوان مکملی برای پسانداز داخلی علاوه بر پر کردن شکاف پسانداز ـ سرمایهگذاری راهحل مناسبی برای مقابله با شکاف منابع ارزی نیز میباشد. درکشورهای در حال توسعه منابع مالی خارجی شامل کمکهای بلاعوض کشورهای توسعه یافته، جریان مالی ناشی از منابع متعدد نظیر بانک جهانی، بانکهای منطقهای، سرمایهگذاری غیرمستقیم و مستقیم خارجی میباشد. (فطرس و امامی، 1390).
منطقه ویژه اقتصادی بندر امام خمینی (ره) در اجرای اهداف کلی اصل 44 قانون اساسی در جهت جذب سرمایهگذاری بخش خصوصی، از سال 1382 تاکنون گام های برجستهای برداشته است. علاوه بر واگذاری کلیه امور تصدیگری در بخشهای دریایی و بندری، بیش از 1100 هکتار از اراضی پشتیبانی این بندر به سرمایهگذاری بخش خصوصی اختصاص داده شده است. تاکنون بیش از 370 هکتار از اراضی منطقه ویژه اقتصادی در قالب 80 فقره قرارداد به ارزش 15148 میلیارد ریال در زمینههای احداث انبار و محوطه نگهداری انواع کالاها، مخازن نگهداری فرآوردههای نفتی و خوراکی، صنایع با ارزش افزوده و غیر آن واگذارشده است که این امر افزایش ظرفیت بندر در ذخیره و نگهداری انواع کالاهای نفتی، روغنهای خوراکی، غلات، آهن آلات و متفرقه را تا بیش از 40 میلیون تن در سال افزایش داده است.
منطقه ویژه اقتصادی بندر امام خمینی (ره) به منظور جذب سرمایه در صنایع با ارزش افزوده بالا، به عنوان اولین بندر ایران افتخار انعقاد قراردادهای بزرگ سرمایهگذاری بخش خصوصی در زمینههای مختلف مانند قرارداد سرمایهگذاری کارخانه تصفیه شکرخام و کارخانه تصفیه روغنهای خوراکی (به ارزش 7000 میلیارد ریال) و احداث پایانه نفتی (به ارزش 540 میلیارد ریال) را دارد. اتمام چنین پروژههایی مسیر توسعه و ورود این بندر را به بنادر نسل سوم هموار کرده است. به علاوه، با صرف بودجهای بالغ بر 1200 میلیارد ریال در زمینه احداث تاسیسات زیربنایی مانند احداث اسکله 150 هزار تنی، ایجاد اماکن و فضاهای عمومی، تاسیسات جمعآوری آبهای سطحی، شبکه آب، برق، دیتا، 36 کیلومتر جاده دسترسی اصلی و فرعی داخلی و احداث 140 کیلومتر راه آهن داخلی جهت اتصال اراضی پشتیبانی به شبکه راهآهن سراسری، زیرساختهای لازم جهت سرمایهگذاری بخش خصوصی را فراهم آورده است (طرح جامع بندر امام خمینی (ره)، 1391).
برخی از مزایای منطقه آزاد بندر امام خمینی (ره) جهت جذب سرمایهگذاری خارجی به این شرحاند: (1) نزدیکترین بندر جنوبی به مراکز صنعتی کشور از جمله صنایع نفت، گاز، پتروشیمی، فولاد و معادن در نیمه غربی کشور میباشد، (2) موقعیت ممتاز جغرافیایی دارد چون مطمئنترین، مناسبترین و کوتاهترین پل ارتباطی با کشورهای حوزه قفقاز، عراق، ترکیه و اروپای شرقی میباشد، (3) مناسبترین بندر کشور جهت ترانشیپ کالا به کشورهای حوزه خلیج فارس، (4) اتصال به شبکه راههای اصلی ترانزیتی و راهآهن سراسری کشور دارد، (5) قابلیت تخلیهوبارگیری کشتیهای کانتینری پستپاناماکس (نسل چهارم) و کشتیهای با ظرفیت 150هزار تن، (6) وجود ترمینالهای اختصاصی کانتینری، عمومی، فرآوردههای نفتی و مواد معدنی، (7) بهرهمندی از تجهیزات پیشرفته و مناسب بندری و دریایی به منظور ارائه خدمات سریع و ایمن به کشتیها، (8) برخورداری از سیستم یکپارچه (IMS) و سیستم بینالمللی امنیت اطلاعات (ISMS)، (9) برخورداری از سیستم تک پنجره (SINGLE WINDOW) به منظور ارائه خدمات متمرکز به مشتریان، (10) سیستم پرداخت الکترونیک از طریق سیستم (PCPOS)، (11) نزدیکی به فرودگاههای ماهشهر، بینالمللی اهواز و آبادان با فواصل 18 ،110 و 100 کیلومتر، (12) برخورداری از تسهیلات ومعافیتهای منطقه ویژه اقتصادی، (13) امکان ورود، مصرف و بکارگیری ماشین آلات، قطعات یدکی، وسائط نقلیه و مواد اولیه بدون پرداخت حقوق گمرکی و با حداقل تشریفات قانونی، (15) تضمین کامل سرمایههای خارجی و سود حاصله از آنها طبق قوانین حمایت از سرمایهگذاری خارجی، (16) مستثنا بودن فعالیتهای خدماتی از شمول قانون کار و تبعیت از قوانین ومقررات مناطق، (17) برخورداری از مزایا و تسهیلات ایجادشده در مناطق جهت صاحبان کالا (شامل صدور قبض انبار تفکیکی قابل معامله، کاهش تشریفات گمرکی، توقف مشروط نامحدود کالا و ...)، (18) امکان مشارکت و سرمایهگذاری داخلی و خارجی، (19) برخورداری از معافیت گمرکی برای ورود کالاهای ساختهشده در منطقه به داخل کشور به میزان ارزش افزوده کالای مزبور، (20) امکان صدور کالاهای ساختهشده از مواد اولیه و کالاهای خارجی در منطقه به خارج از کشور بدون الزام به رعایت مقررات عمومی صادرات و واردات، (21) ورود آزاد و بدون حقوق گمرکی آهن آلات و مصالح ساختمانی جهت احداث واحدهای تولیدی در منطقه، (22) صدور گواهی مبدا جهت کالاهای تولیدشده در منطقه، (23) استفاده از مزایای رونق فعالیتهای اقتصادی در مناطق ویژه بندری و (24) معافیت مالیاتی بر ارزش افزوده.
ایران از جمله کشورهای در حال توسعه با نرخ رشد مناسب و جمعیت جوان و همچنین منابع طبیعی بسیار مناسب برای سرمایهگذاری است که میتواند هدف بسیار مناسبی برای سرمایهگذاران خارجی به حساب آید. نیاز کشور به منابع مالی خارجی برای تامین و پوشش بخشی از هزینهها و استفاده از تکنولوژی برتر و تجربیات شرکتهای خارجی غیرقابل انکار است. شرایط کنونی اقتصاد ایران مسئله جذب منابع مالی خارجی را اجتنابناپذیر ساخته است. با توجه به سند چشمانداز کشور، از یک سو، دولت موظف است ضمن کاهش اتکای اقتصاد به نفت، با جذب سرمایهگذاری خارجی، اشتغال را افزایش دهد. از سوی دیگر توسعه بنادر کشور به عنوان دروازههای ارتباطی کشور جهت کمک به رشد اقتصاد امری الزامی محسوب میشود. بنادر از عوامل تسریع در فرآیند توسعه اقتصاد ملی و منطقهای و یکی از حلقههای اصلی حمل و نقل دریایی و مبادی ورود و خروج کالا به شمار میروند که در همه کشورها، حکم داراییهای راهبردی ملی را دارند و به سبب نقش تعیینکنندهای که در سازماندهی فضای ملی دارند میتوانند مطابق میل بازار و مشتریان و نیز همگام با تکنولوژی روز، مسیر توسعه و بهبود را طی کنند و جایگاه بهرهوارنه و بهینهای را نه تنها برای خود، بلکه برای ذینفعان در بازار رقابتی جهانی فراهم آورند. بنابراین جذب سرمایهگذاری خارجی یکی از مهمترین مسائلی است که رشد و توسعه بنادر را در پی خواهد داشت. از این رو، در این مقاله به بررسی عوامل موثر بر جذب سرمایهگذاری مستقیم خارجی در بندر امام خمینی (ره) پرداخته شده است تا با شناخت محدودیتها و ظرفیتهای این بندر شرایط و زمینههای لازم برای جذب سرمایهگذاری خارجی فراهم شود.
کوستی یونلی و همکاران ( 2012) در مطالعة خود، به بررسی عوامل تاثیرگذار بر سرمایهگذاری مستقیم خارجی در کشور روسیه با استفاده از دادههای طولی و با روش دادههای پنلی پرداختند. آنها ضمن تایید عوامل کلاسیک به این نتیجه رسیدند که زمان انتقال قدرت یکی از عوامل مؤثر بر سرمایهگذاری مستقیم خارجی محسوب میشود.
دیندا[1] (2010) در مطالعهای با عنوان «عوامل تعیینکننده سرمایهگذاری مستقیم خارجی در نیجریه» به بررسی عوامل مؤثر بر سرمایهگذاری مستقیم خارجی (FDI) در نیجریه در دوره 2006-1970 میلادی پرداخته است. این مطالعه نشان میدهد که ذخایر منابع طبیعی، گسترش تجارت و عواملی مانند تورم و نرخ ارز بر جریان FDI در نیجریه تأثیرگذار است و در طولانی مدت اندازه بازار بر جذب FDI تأثیر ندارد.
لن و ین[2] در سال 2009 میلادی مقالهای با عنوان «تجزیه و تحلیل عوامل اقتصادی جذب FDI در غرب چین پس از اصلاحات و باز شدن اقتصادی» نوشتند. در این مقاله، شهر چنگدو[3] به عنوان نمونه در نظر گرفته شده و از روش همانباشتگی برای تجزیه و تحلیل عوامل اقتصادی در جذب FDI در غرب چین در 30 سال گذشته استفاده شده است. نتیجهگیری این مقاله نشان میدهد رشد اقتصادی سریعتر، درجات باز بودن بالاتر و سرمایهگذاری در داراییهای ثابت از عوامل اقتصادی مهم برای جذب سرمایهگذاری خارجی در شهر چنگدو بوده است.
بانگا (2009) جهت دستیابی به اطلاعاتی در خصوص اینکه موافقتنامههای سرمایهگذاری و سیاستهای دولت چگونه بر جریان سرمایهگذاری مستقیم خارجی تأثیر دارند، با استفاده از اطلاعات 10 کشور در حال توسعه معادلة مشابهی را برآورد کرده است. یافتههای وی بیانگر آنست که اندازة بازار، هزینة نیروی کار، نسبت ثبت نام شدگان دورة متوسطه، بدهی خارجی و مصرف برق از عوامل مؤثر بر جریان سرمایهگذاری مستقیم خارجی میباشند. همچنین نتایج مطالعه نشان میدهد موافقتنامههای سرمایهگذاری با کشورهای توسعهیافته دارای تأثیر مثبت و معنادار و موافقتنامههای منطقهای اثرات متفاوتی بر سرمایهگذاری مستقیم خارجی دارند.
لهیری و میسا (2006) با ارائه مدلی مناسب به بررسی تأثیر نااطمینانی نرخ ارز بر حذب سرمایهگذاری مستقیم خارجی پرداختند و به این نتیجه رسیدند که نااطمینانی نرخ ارز کشور میزبان از دو جنبة اثر درآمدی ( فروش در داخل) و اثر هزینهای ( تهیة نهادهها از کشور میزبان) بر حذب سرمایهگذاری اثر میگذارد، و چون این دو اثر در خلاف جهت هم بر جذب سرمایهگذاری تاثیر میگذارند، بنابراین اثر نوسانات نرخ ارز بر حذب سرمایهگذاری مستقیم خارجی مبهم میباشد.
ممیپور و همکاران (1393) در مطالعهای به شناسایی عوامل مؤثر بر جذب سرمایهگذاری خارجی در منطقه آزاد تجاری ـ صنعتی انزلی پرداختند و با استفاده از تکنیک دلفی و روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP)، عوامل مؤثر را شناسایی و رتبهبندی کردند. نتایج تحقیق نشان داد عوامل مختلفی بر جذب سرمایهگذاری داخلی و خارجی در منطقه آزاد انزلی تأثیر دارند که میتوان آنها را در هفت عامل اصلی خلاصه کرد. این عوامل به ترتیب عبارتند از: امکانات، سیاستگذاری، اقتصادی، قوانین و مقررات، مدیریتی، حمایتی و مکان یابی.
کاظمی و همکاران (1392) در مطالعهای به شناسایی و اولویتبندی عوامل مؤثر بر جذب سرمایهگذاری مستقیم خارجی در استان یزد پرداختند. آنها پس از شناسایی عوامل، با استفاده از پرسشنامه و اخذ نظر صاحبنظران استان یزد (39 نفر) نسبت به رتبهبندی عوامل اقدام کردند. نتایج نشان داد رتبة عوامل شناساییشده به ترتیب اولویت به شرح نرخ ارز، امنیت سرمایهگذاری، نرخ انتظاری بازگشت سرمایه، وجود سیاستهای حمایتی دولت، امکان نقل و انتقال آزادانه سرمایه و وجود زیرساختهای اقتصادی نظیر جاده، انرژی، بنادر و اینترنت میباشد.
شاه آبادی و محمودی (1390) در مقالهای با عنوان «تعیینکنندههای سرمایهگذاری مستقیم خارجی در ایران» به این نتیجه رسیدند که سرمایهگذاری مستقیم خارجی تابع عواملی از قبیل نرخ بازگشت سرمایه، بازبودن اقتصاد، زیرساختها، رشد اقتصادی، سرمایهگذاری داخلی، منابع طبیعی، سرمایه انسانی، تورم، نرخ ارز، بدهی خارجی، وضع مالی دولت، مالیات، اندازه بازار، حقوق سیاسی و نسبت مخارج دولت به تولید ناخالص داخلی میباشد. همچنین نتایج تحقیق نشان داد منابع طبیعی موجود، سرمایه انسانی و زیرساختها به صورت مستقیم و معنادار بر جذب سرمایهگذاری مستقیم خارجی در ایران مؤثرند، اما متغیر حقوق سیاسی و متغیر انقلاب اسلامی به صورت معکوس و معنادار بر جذب سرمایهگذاری مستقیم خارجی در ایران تأثیر دارند. عامل باز بودن اقتصاد تأثیر مثبت و بیمعنا و عامل نسبت مخارج دولت به تولید ناخالص داخلی نیز تأثیر منفی و بیمعنا بر جذب سرمایهگذاری مستقیم خارجی در ایران دارد.
کریمیکیا و مقدم (1389) در مقالهای تحت عنوان «بررسی عوامل جذب سرمایهگذاری در منطقه آزاد اروند» با روش دلفی و آزمون t استیودنت به بررسی و شناسایی عوامل مؤثر بر جذب سرمایهگذاری برداختند. نتایج تحقیق نشان داد فقدان امکانات زیربنایی، نبود سرمایهگذاری مناسب دستگاههای دولتی، نارسایی قوانین و مقررات از موانع عمده جذب سرمایهگذاری در منطقه آزاد اروند به شمار میروند.
اسماعیلی (1389) در پایاننامه خود به بررسی «اولویتبندی عوامل مؤثر بر جذب سرمایهگذاری در منطقه آزاد تجاری ارس با استفاده از تکنیک AHP» پرداخت. نتیجه مطالعه نشان داد به ترتیب نبود سازمان اجرایی مناسب، عدمبرخورداری از مدیریت صحیح و کارا، فقدان امکانات زیربنایی اولیه، اثر سوء سیاستگذاریهای دولت در سطح کلان بر منطقه و دستآخر محدودیت و نارسایی در قوانین بر عدمجذب سرمایهگذاری خارجی تأثیر دارد.
با توجه به اینکه هر کدام از این مطالعهها برای منطقه خاصی و با شرایط متفاوتی انجام شده است، مطالعه حاضر در صدد است شرایط لازم برای جذب سرمایهگذاری مستقیم خارجی در بندر امام خمینی را با توجه به شرایط خاص این منطقه و با استفاده از نظر کارشناسان و متخصصان این بندر بررسی کند.
2- روش تحقیق
روش تحقیق در این پژوهش، روش تحلیل سلسله مراتبی یا AHP میباشد. دلیـل استفاده از این روش این است که مدیران مالی در تأمین مالی با گزینههای مختلفی مانند سرمایه شخصی، بازار پول، بازار سرمایه و غیر آن مواجهاند که از بین آنها بازار سرمایه و مخصوصا سرمایه خارجی نقش بسیار مهمی ایفا میکند. معیارهای مختلفی در جذب سرمایهگذاری خارجی تأثیر دارند، در این پژوهش سعی میشود عوامل مؤثر بر حذب سرمایهگذاری خارجی مشخص شوند و متناسب با گزینههای مختلف اولویتبندی گردند تا به عنوان راهنما برای مدیران مالی و مأمین مالی شرکتها استفاده شود. از آنجا که برخی از این عوامل کیفی و برخی کمی بوند از تحلیل سلسله مراتبی استفاده شد تا بر اساس میزان تأثیرشان دستهبندی و اولویتبندی شوند.
جمعآوری دادهها در دو مرحله صورت پذیرفت. نخست با توزیع و تکمیل پرسشنامهها به واسطة مدیران سرمایهگذاری، معیارها و عوامل مؤثر بر جذب سرمایهگذاری در بندر امام خمینی (ره) شناسایی و تعیین شد. سپس با استفاده از روش نمونهگیری هدفمند پرسشنامههای مربوط به تکنیک فرایند سلسله مراتبی (AHP) توسط مدیران بندر امام خمینی (ره) تکمیل شد. در تکنیک تحلیل سلسله مراتبی، ماتریسهای مقایسات زوجی باید سازگار باشند، به این منظور نرخ ناسازگاری ماتریسها محاسبه شد.
در این مطالعه به منظور نمونهگیری هدفمند تعداد 40 نفر شامل 6 نفر از اساتید و جامعه دانشگاهی و تعداد 34 نفر از مدیران و کارشناسان منطقه ویژه بندر امام خمینی (ره) ( 17 نفر مدیران و 17 نفر کارشناسان این اداره) به عنوان نمونه انتخاب شدند. پرسشهای تحقیق به عبارت است از:
(1) چه عواملی بر سرمایهگذاری مستقیم خارجی در بندر امام خمینی (ره) تاثیر دارد؟ و (2) رتبه عوامل موثر بر سرمایهگذاری مستقیم خارجی به بندر امام خمینی (ره) به چه ترتیب میباشد؟
3- تجزیه و تحلیل دادهها
3-1- رتبهبندی زیرمعیارهای مؤثر بر جذب سرمایهگذاری خارجی
جدول (1) عوامل و زیرمعیارهای مؤثر بر جذب سرمایهگذاری در بندر امام خمینی (ره) را نشان میدهد. در این مرحله، رتبهبندی و وزندهی به تفکیک عوامل و زیرمعیارهای مؤثر بر جذب سرمایهگذاری صورت پذیرفت.
جدول (1): معیارها و زیرمعیارهای مؤثر بر جذب سرمایهگذاری در بندر امام خمینی (ره)
ردیف |
عوامل اصلی |
زیرشاخصها |
1 |
امکانات |
وجود نیروی کار متخصص، زیر ساختها، مراکز آموزش عالی، نزدیکی به مواد اولیه |
2 |
مکانیابی |
اراضی مستعد جهت واگذاری به سرمایهگذاران، ارتباط مستقیم از طریق راه آهن و جاده، مزیت منطقهای |
3 |
اقتصادی |
نرخ بازگشت سرمایه، کنترل تورم، تعدیل نرخ بهره، تقویت زیرساختهای اقتصادی، اندازه و گسترش بازار، تثبیت سیاستهای ارزی |
4 |
حمایتی |
ارائه تسهیلات بانکی مناسب به سرمایهگذاران، معافیت مالیاتی و گمرکی به تولیدات شرکتها و واردات نهادههای سرمایهگذاران، اعطای پوشش بیمهای و تسهیلات زیربنایی به سرمایهگذاران، سیاستها و مشوقهای مالیاتی |
5 |
سیاستگذاری |
ارائه تسهیلات بانکی مناسب به سرمایهگذاران، گسترش روابط بینالملل، آزادسازی و خصوصیسازی، برگزاری و شرکت در نمایشگاههای بینالمللی |
6 |
قوانین و مقررات |
سیاستها و مشوقهای مالیاتی، تنظیم و تسهیل قوانین و مقررات جهت تأمین امنیت اقتصادی، شفافیت قوانین، بروکراسی اداری، سرعت اخذ مجوزها |
7 |
مدیریت |
تبلیغات مناسب، ثبات مدیریت، تهیه طرح مطالعاتی امکانسنجی شده، بازاریابی مناسب |
3-1-1- عامل مدیریت
به منظور ترکیب جداول مقایسات زوجی همه پاسخگویان، یکی از بهترین روشها، استفاده از میانگین هندسی است. زیرا مقایسات زوجی، دادههایی به صورت «نسبت» ایجاد میکند. به علاوه معکوس بودن ماتریس مقایسه، استفاده از این روش را بیشتر موجه میسازد، به دلیل اینکه میانگین هندسی خاصیت معکوس بودن را در ماتریس مقایسات زوجی حفظ میکند.
اگر فرض شود مؤلفه مربوط به پاسخگوی Kام برای مقایسه معیار i نسبت به معیار j باشد، میانگین هندسی برای مؤلفههای متناظر بر اساس معادله (1) محاسبه میشود (قدسی پور، 1385).
(1)
: مؤلفه مربوط به گروه برای مقایسه معیار i نسبت به j
با استفاده از ماتریس فوق، مقایسه معیارها از نظر گروه (کل پاسخگویان و نمونههای مورد مطالعه) با استفاده از نرم افزار EC به صورت جدول (2) میباشد.
جدول (2): ماتریس مقایسه زوجی از دیدگاه گروه
بازاریابی مناسب |
تهیه طرح مطالعاتی امکانسنجیشده |
تبلیغات مناسب |
تثبیت مدیریت |
پاسخگوی گروه |
249/1 |
427/1 |
597/2 |
1 |
تثبیت مدیریت |
622/1 |
253/1 |
1 |
- |
تبلیغات مناسب |
213/1 |
1 |
- |
- |
تهیه طرح مطالعاتی امکانسنجیشده |
1 |
- |
- |
- |
بازاریابی مناسب |
برای استخراج اولویتها از جدول فوق، از مفهوم نرمالسازی و میانگین موزون استفاده شد. به این منظور با استفاده از معادله (2) اعداد جدول نرمال شد.
(2)
که در آن مؤلفه نرمال است. پس از نرمال کردن دادهها، از مقادیر حاصل، میانگین موزون گرفته میشود که مقادیر حاصل از میانگین موزون نشاندهندة درجه اهمیت و اولویت زیرمعیارهای مؤثر بر عامل مدیریت در جذب سرمایهگذاری مستقیم خارجی میباشد. نتیجه حاصل از بررسی نظرات کل نمونه و نتایج نرم افزار در مورد رتبه و وزن زیرمعیارهای مؤثر عامل مدیریت در نمودار (1) ارائه شده است.
نمودار (1): رتبه و وزن زیر معیارهای مربوط به عامل مدیریت
همانطور که در نمودار (1) مشاهده میشود، ثبات مدیریت به عنوان مهمترین متغیر و بعد از آن به ترتیب بازاریابی مناسب، تهیه طرح مطالعاتی امکانسنجیشده و تبلیغات مناسب بیشترین تاثیر را در عامل مدیریت بر جذب سرمایهگذاری خارجی در بندر امام خمینی (ره) دارند. نرخ ناسازگاری برای این مدل برابر 04/0 است که از 1/0 کوچکتر است، بنابراین مدل معنادار است. یعنی در میان زیرمعیارهای مدیریت، ثبات مدیریت اصلیترین عامل در جذب سرمایهگذار خارجی به بندر امام خمینی (ره) میباشد. به عبارت دیگر، برای جذب سرمایهگذاران خارجی به این بندر باید مدیران این بندر از امنیت شغلی و ثبات کافی برخوردار باشند تا سرمایهگذارن تمایل بیشتری برای سرمایهگذاری در این بنادر داشته باشند، زیرا بیثباتی در مدیریت موجب نگاه کوتاه مدت و سطحی به مسائل میشود و سرمایهگذارها علاقهای به سرمایهگذاریهای بزرگ و بلندمدت نخواهند داشت. همچنین زیرمعیارهای بازاریابی مناسب و تهیه طرح توجیهی نیز تا حدودی موجب جذب سرمایهگذاری خارجی میشود، اما تبلیغات در جذب سرمایهگذاری نقش کمتری دارد.
برای رتبهبندی عوامل دیگر نیز مانند عامل مدیریت عمل میشود، برای جلوگیری از طولانی شدن بحث تنها به نتایج حاصل از نرم افزار EC اشاره میشود.
رتبة وزن زیرمعیارهای مربوط به عامل امکانات که یکی از عوامل موثر بر جذب سرمایهگذاری خارجی در بندر امام خمینی (ره) میباشد در نمودار (2) ارائه شده است.
نمودار (2): رتبه و وزن زیر معیارهای مربوط به امکانات
همانطور که در نمودار (2) مشاهده میشود، زیرساختها به عنوان مهمإترین متغیر و بعد از آن به ترتیب نزدیکی به مواد اولیه، وجود نیروی کار متخصص و مراکز آموزش عالی بیشترین تاثیر را در عامل امکانات بر جذب سرمایهگذاری خارجی در بندر امام خمینی (ره) دارند. نرخ ناسازگاری برای این مدل برابر 09/0 است که از 1/0 کوچکتر است. بنابراین مدل معنادار است. ضریب اهمیت عامل زیرساختها 545/0 میباشد که نشاندهندة وزن و رتبة بالاتر آن بر معیارهای دیگر در جذب سرمایهگذاری خارجی است. یعنی در صورت فراهم شدن این عامل سرمایهگذاران امکانات لازم برای سرمایهگذاری در بندر امام خمینی (ره) را مناسب خواهند دانست. اگر چه عواملی دیگر یعنی نزدیکی به مواد اولیه، وجود نیروی کار مناسب و مراکز آموزش عالی نیز از اهمیت لازم برخوردارند و فراهم بودن هر کدام به ترتیب بر جذب سرمایهگذاری خارجی تأثیر دارند.
رتبه و وزن عامل مکانیابی که یکی دیگر از عوامل مؤثر بر جذب سرمایهگذاری خارجی در بندر امام خمینی (ره) میباشد در نمودار (3) ارائه شده است.
نمودار (3): رتبه و وزن زیر معیارهای مربوط به مکانیابی
همانطور که در نمودار (3) مشاهده میشود ارتباط مستقیم از طریق راه آهن و جاده به عنوان مهمترین متغیر و بعد از آن به ترتیب اراضی مستعد جهت واگذاری به سرمایهگذاران و مزیت منطقهای بیشترین تاثیر را در عامل مکانیابی بر جذب سرمایهگذاری خارجی در بندر امام خمینی (ره) دارند. نرخ ناسازگاری برای این مدل برابر 01/0 است که از 1/0 کوچکتر است، بنابراین مدل معنادار است. یعنی داشتن ارتباط مستقیم از طریق راه آهن و جاده اصلیترین عامل در مناسب بودن مکان برای یک سرمایهگذاری موفق است. به عبارت دیگر هر چه سیستم راهآهن و جاده که عامل اصلی حمل و نقل محسوب میشوند پیشرفتهتر شود، سرمایهگذاران مکان بندر امام خمینی (ره) را به دلیل اینکه به آبهای آزاد نیز دسترسی دارد نسبت به مکانهای دیگر، برای سرمایهگذاری مناسبتر مییابند.
رتبه و وزن عامل اقتصادی که یکی دیگر از عوامل موثر بر جذب سرمایهگذاری خارجی در بندر امام خمینی (ره) میباشد در نمودار (4) ارائه شده است.
نمودار (4): رتبه و وزن زیر معیارهای مربوط به عامل اقتصادی
همانطور که در نمودار (4) مشاهده میشود، نرخ بازگشت سرمایه به عنوان مهمترین متغیر و بعد از آن به ترتیب تقویت زیرساختهای اقتصادی، اندازه و گسترش بازار، تثبیت سیاستهای ارزی، کنترل تورم و تعدیل نرخ بهره بیشترین تاثیر را در معیار اقتصادی بر جذب سرمایهگذاری خارجی در بندر امام خمینی (ره) دارند. نرخ ناسازگاری برای این مدل برابر 07/0 است که از 1/0 کوچکتر میباشد، بنابراین مدل معنادار است. به عبارت دیگر، گر چه همه این عوامل بر جذب سرمایهگذاری خارجی در بندر امام خمینی (ره) تأثیر دارند، اما نرخ بازگشت سرمایه تأثیر بیشتری دارد. لازم است با فراهم کردن یک سلسله شرایط، نرخ بازگشت سرمایه در این بندر افزایش داده شود. البته تقویت زیرساختهای اقتصادی و اندازه و گسترش بازار از عوامل مهم دیگری هستند که باید مورد توجه قرار گیرند تا شراسط جذب سرمایهگذاری خارجی به بندر امام خمینی (ره) فراهم شود.
رتبه و وزن عامل حمایتی که یکی دیگر از عوامل مؤثر بر جذب سرمایهگذاری خارجی در بندر امام خمینی (ره) میباشد در نمودار (5) ارائه شده است.
نمودار (5): رتبه و وزن زیر معیارهای مربوط به عامل حمایتی
همانطور که در نمودار (5) مشاهده میشود، ارائه تسهیلات بانکی مناسب به سرمایهگذاران به عنوان مهمترین متغیر و بعد از آن به ترتیب معافیت مالیاتی و گمرکی به تولیدات شرکتها و واردات نهادهها، سیاستها و مشوقهای مالیاتی و اعطای پوشش بیمهای و تسهیلات زیربنایی به سرمایهگذاران بیشترین تاثیر را در معیار حمایتی بر جذب سرمایهگذاری خارجی در بندر امام خمینی (ره) دارند. نرخ ناسازگاری برای این مدل برابر 02/0 است که از 1/0 کوچکتر است، بنابراین مدل معنادار است. در میان زیرمعیارهای عامل حمایتی که موجب جذب سرمایهگذاری خارجی به بندر امام خمینی (ره) میشوند، ارائه تسهیلات بانکی مناسب به سرمایهگذارن با داشتن ضریب اهمیت 425/0 نقش اصلی را در جذب سرمایهگذاری ایفا میکند. یعنی اگر شرایط لازم برای ارائه تسهیلات بانکی به سرمایهگذاران و معافیتهای مالیاتی به تولیدات شرکتها و واردات نهادها فراهم شود، جذب سرمایهگذاری خارجی به بندر امام خمینی (ره) افزایش خواهد یافت.
رتبة عامل سیاستگذاری که یکی دیگر از عوامل مؤثر بر جذب سرمایهگذاری خارجی در بندر امام خمینی (ره) میباشد در نمودار (6) ارائه شده است.
نمودار (6): رتبه و وزن زیر معیارهای مربوط به عامل سیاستگذاری
همانطور که در نمودار (6) مشاهده میشود، گسترش روابط بینالملل به عنوان مهمترین متغیر و بعد از آن به ترتیب آزادسازی و خصوصیسازی، برگزاری و شرکت در نمایشگاههای بینالمللی و ارائه تسهیلات بانکی مناسب به سرمایهگذاران بیشترین تأثیر را در عامل سیاستگذاری بر جذب سرمایهگذاری خارجی در بندر امام خمینی (ره) را دارند. نرخ ناسازگاری برای این مدل برابر 07/0 است که از 1/0 کوچکتر است، بنابراین مدل معنادار است. گسترش روابط بینالمللی با ضریب اهمیت 455/0، اهمیت بسیار بالایی در جذب سرمایهگذاری خارجی به بندر امام خمینی (ره) دارد. به عبارت دیگر، سیاستهایی که موجب کاهش تحریمهای بینالمللی، تسهیل شرایط سرمایهگذاری و آزادسازی و خصوصیسازی میشود باید در اولویت سیاستگذاریهای بندر امام خمینی (ره) قرار گیرد.
رتبه و وزن عامل قوانین و مقررات که یکی دیگر از عوامل مؤثر بر جذب سرمایهگذاری خارجی در بندر امام خمینی (ره) میباشد در نمودار (7) ارائه شده است.
نمودار (7): رتبه و وزن زیر معیارهای مربوط به عامل قوانین و مقررات
همانطور که در نمودار (7) مشاهده میشود، شفافیت قوانین به عنوان مهمترین متغیر و بعد از آن به ترتیب سرعت اخد مجوزها، تنظیم و تسهیل قوانین و مقررات جهت تامین امنیت اقتصادی، سیاستها و مشوقهای مالیاتی و بوروکراسی اداری بیشترین تاثیر را در عامل قوانین و مقررات بر جذب سرمایهگذاری خارجی در بندر امام خمینی (ره) دارند. نرخ ناسازگاری برای این مدل برابر 05/0 است که از 1/0 کوچکتر میباشد بنابراین مدل معنادار است.
پس از رتبهبندی تمام زیرمعیارهای مؤثر بر جذب سرمایهگذاری مستقیم خارجی، به رتبهبندی عوامل اصلی پرداخته شد. نمودار (8) ضریب اهمیت و رتبة عوامل مؤثر بر جذب سرمایهگذاری خارجی را نشان میدهد.
نمودار (8): ضریب اهمیت عوامل هفتگانه موثر بر جذب سرمایهگذاری با استفاده از نرم افزار EC
نرخ ناسازگاری برای این مدل برابر 02/0 است که از 1/0 کوچکتر میباشد، بنابراین مدل معنادار است. طبق نمودار (8) عامل مدیریت مهمترین عامل جذب سرمایهگذاری مستقیم خارجی در بندر امام خمینی (ره) میباشد و در رتبة اول قرار دارد، و پس از آن به ترتیب عامل اقتصادی در رتبه دوم، عامل سیاستگذاری در رتبه سوم، عامل حمایتی در رتبه چهارم، عامل امکانات در رتبه پنجم، عامل قوانین و مقررات در رتبه ششم و عامل مکانیابی در رتبه هفتم قرار دارند.
رتبهبندی عوامل اصلی مؤثر بر جذب سرمایهگذاری خارجی در بندر امام خمینی (ره) نشان میدهد عامل مدیریت، رتبه اول را دارد و پس از آن به ترتیب اولویت عامل اقتصادی، عامل سیاستگذاری، عامل حمایتی، عامل امکانات، عامل قوانین و مقررات و عامل مکانیابی در رتبههای بعدی قرار دارند. بنابراین میتوان گفت که که از نظر خبرگان، عامل مدیرت مهمترین عامل مؤثر بر جذب سرمایهگذاری خارجی در بندر امام خمینی میباشد.
با توجه به نتایج بهدستآمده میتوان گفت برای جذب سرمایهگذاری باید بیشترین تمرکز روی مدیریت و شرایط اقتصادی بندر امام خمینی (ره) صورت پذیرد، زیرا این دو عامل به ترتیب با داشتن ضریب اهمیت 226/0 و 181/0 نقش بسیار مهمی در جذب سرمایهگذاری خارجی دارند. بنابراین سیاستگذاران بندر امام خمینی (ره) باید به این دو عامل توجه ویژهای داشته باشند و سیاستهایی را اجرا کنند که موجب ثبات مدیریت و بهبود شرایط اقتصادی بندر میشود تا سرمایهگذران خارجی تمایل بیشتری برای سرمایهگذاری در این بندر پیدا کنند.