ارائه مدلی به منظور ارزیابی و انتخاب بهترین پیمانکاران راهبری پایانه‌های بندری با استفاده از تکنیک‌های تصمیم‌گیری چندمعیاره

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

کارشناس

چکیده

نظر به اینکه ارائه خدمات مطلوب تخلیه و بارگیری در بنادر از نقش و اهمیت بسزایی، به ویژه در رقابت بین بنادر دارد، تعیین معیار‌های مناسب و استفاده از روش مناسب جهت ارزیابی و انتخاب  شرکت‌هایی که در بنادر چنین خدماتی را به صاحبان کالا ارائه می‎کنند یکی از ا‎ولویت‌ها و ضرورت‌های مقامات بندری می‎باشد. در این پژوهش تلاش شده است جهت ارزیابی و انتخاب پیمانکاران راهبری پایانه‌های بندری، استفاده از تکنیک فرآیند تحلیل سلسله مراتبی، بررسی و امکان‌سنجی شود.
       در این تحقیق از شش پرسشنامه استفاده شده است که سه پرسشنامه جهت تعیین معیارهای انتخاب، دو پرسشنامه جهت تعیین وزن معیارها و یک پرسشنامه جهت دریافت اطلاعات متقاضیان می باشد. پس از گردآوری اطلاعات، و در نتیجه اجرای روش AHP، سه معیار «مشخصات مالی و شرکتی متقاضیان»، «ظرفیت سرمایه‌گذاری در امکانات، تجهیزات و سیستم‌ها » و «طرح عملیاتی امکانات» به ترتیب به عنوان معیارهای اصلی انتخاب شدند. و شرکت‌هایB، A و C به ترتیب به عنوان شرکت‌های برتر انتخاب شدند. از سوی دیگر با توجه به اینکه نسبت‌های سازگاری همة ماتریس های مقایسه‌های  زوجی کمتر از 1/0 می‌باشد، پایایی آنها مورد تأئید قرار گرفت.

کلیدواژه‌ها

1ـ  مقدمه

حمل سـریع کالا با حداقـل هزینـه‌های ثابت، از جنبـه‌های مهـم اقتصادی حمل‌ونقل دریایی محسوب می‌شود. در مرحلة تخلیة کالا از کشتی به اسکله و بارگیری از اسکله به کشتی، هماهنگی، سرعت عمل و استفادة بهینه از ابزار و وسایل کارآمد، در کاهش یا افزایش هزینه‌ها، مشکلات و زیان‌های اقتصادی ناشی از تأخیر در تخلیه و بارگیری کالا مؤثر واقع می‌شود. کلیة عملیات تخلیه و بارگیری کالا، به طور زنجیره‌ای به هم پیوسته‌اند و اختلال در هر یک از آنها، زیان‌های اقتصادی فراوانی در پی خواهد داشت. از این رو شناسایی و تعیین شرکت‌هایی که چنین خدماتی را در بنادر به صاحبان کالا ارائه م‌ کنند یکی از اولویت‌ها ‌ و ضرورت‌های مدیران  بندری می‌باشد که هریک با توجه به  شرایط موجود نسبت به انتخاب پیمانکار مناسب اقدام می‌کنند.

 

1ـ1ـ بیان مسئله

در حال حاضر پایانه‌های بندری در ایران پس از برگزاری مزایده درقالب قراردادهای بلند مدت حداقل 5 ساله به شرکت‌های متقاضی واگذار می‎شوند. نظر به واگذاری حجم بالای سرمایه از قبیل تجهیزات بندری، انبارها و سایر تأسیسات به‌ صورت بلندمدت به بخش خصوصی، باید دقت شود تا شرکت‌هایی انتخاب شوند که علاوه بر بهره‌برداری صحیح و اصولی از تجهیزات و تأسیسات واگذارشده، خدمات قابل‌قبولی را نیز به مشتریان ارائه نمایند. بنابراین مدیران بنادر هنگام ارزیابی و انتخاب پیمانکاران، با مؤلفه‌های متعددی روبرو هستند  که ممکن است فرآیندتصمیم‌گیری را با مشکل مواجه کند.

در راستای ارزیابی و انتخاب پیمانکار راهبری پایانه‌های بندری به عنوان تأمین‌کننده خدمات تخلیه و بارگیری و حمل و نقل در بنادر، اولین گام شناسایی شاخص‌ها و معیارهای مناسب است که از اهمیت بسیاری برخوردار می‌باشد. امروزه طراحی و تعیین شاخص‌های ارزیابی پیمانکار راهبری پایانه‌های بندری از جمله مواردی است که در بنادر کشور مورد توجه خاص است. آنچه بیش از هر چیز در این بخش اهمیت دارد، متناسب بودن این شاخص‌ها با اهداف سازمانی است. نظر به اینکه بیش از 80 درصد کالاهای وارداتی در بنادر تخلیه و وارد کشور می‎شوند لذا ارائه خدمات مطلوب تخلیه و بارگیری از اهمیت بسزایی برخوردار بوده و در رقابت‌های منطقه‌ای نقش بسزایی دارد.

 

1ـ 2ـ  ضرورت پژوهش

سازمان بنادر و دریانوردی از سال 1381 در راستای سیاست‌های کلی اصل 44 و کاهش تصدی‌گری دولت، اقدام به واگذاری عملیات پایانه‌های بندری به بخش خصوصی کرد و عملیات بندری شامل خن‌کاری، تخلیه و بارگیری، باربری، انبارداری و ... به شرکت‌های بهره‌بردار واگذار گردید. نظر به اینکه این واگذاری‌ها در قالب آئین‌نامه معاملاتی سازمان و به شیوه مزایده انجام شده لذا هیچگونه ارزیابی کیفی بر روی عرضه‌کنندگان این خدمات صورت نگرفته و صرفاً برنده مزایده براساس بالاترین قیمت پیشنهادی انتخاب شده است، این امر موجب شد در اجرای قرارداد مشکلاتی برای بنادر به‌وجود آید و درنتیجه انتخاب و ارزیابی شرکت‌ها بر اساس معیارهای کیفی در دستور کار بنادر کشور قرار گرفت.

اینکه چه معیارهایی باید توسط سازمان بنادر در انتخاب و ارزیابی پیمانکار راهبری پایانه‌های بندری مد نظر قرار گیرد و میزان اهمیت هر یک از معیارها چقدر است، از جمله مسائل پیش روی محققین می‌باشد. محققین همچنین در خصوص استفاده از تکنیک فرآیند تحلیل سلسله مراتبی به‌عنوان یک روش مناسب برای ارزیابی و انتخاب پیمانکاران راهبری پایانه‌های بندری اختلاف نظر دارند. انتظار این است که نتایج این تحقیق کمک شایانی به بررسی، شناسایی و رتبه‌بندی معیارهای موردنظر کند و به عنوان چارچوب اصلی واگذاری پایانه‌های بندری مورد استفاده بنادر کشور قرار گیرد.

 

1ـ3ـ  پیشینه تحقیق

در تحقیقی که در بندر تانجونگ پریوک جاکارتای اندونزی صورت گرفته تلاش شده است تا مدلی معرفی ارائه شود که انتخاب مشارکت بخش خصوصی در مدیریت ترمینال بندری، به‌ویژه در بندر مذکور مورد توجه قرار گیرد. فرآیند تصمیم‌گیری در انتخاب مدل خصوصی‎سازی یک فرآیند پیچیده است، که بازیگران، سهامداران و عوامل زیادی باید مد نظر واقع شوند. تصمیم‌گیری چند معیاره جهت حل این مشکل مورد استفاده قرار گرفته است. در این تحقیق، مدل تصمیم بر فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) متمرکز شده و از چهار معیار اصلی برای تحقق اهداف آن استفاده شده است که عبارتند از: مالی، سرویس، شرایط بازار و شرایط محلی. سپس این معیارهای اصلی به 20 زیر‌معیار تقسیم شده‎اند که برای ارزیابی و انتخاب از بین سه پیشنهاد تحت عناوین: قرارداد مدیریتی، اجاره دادن و BOT (ساخت، بهره‌برداری، انتقال) استفاده شده‎اند. نتایج ارزیابی براساس AHP نشان داد که مناسب‏ترین پیشنهاد  BOT )ساخت، بهره‌برداری، انتقال) با امتیاز 553/0 می‌باشد. رتبه دوم به گزینة «اجاره دادن» با امتیاز 316/0 و رتبة سوم به گزینة «قرارداد مدیریت» با امتیاز 130/. تعلق گرفت. در نتیجه گزینة BOT  برترین گزینه برای راهبری ترمینال بندر تانجونگ پریوک انتخاب شد. (یدودو هاراهاپ و همکاران، 2005).

محققان در تحقیق دیگری  اعطای امتیاز ترمینال کانتینری بندر پیرس (OLP) به شرکت پاسیفیک کوسکو را مورد بررسی قراردادند. براساس این مطالعات اولویت‌های تجربه اپراتور، توان مالی و ضمانت حداقل توان عملیاتی جهت رسیدن به 2 میلیون TEU در سال ششم واگذاری، و 7/3 میلیون TEU در سال هشتم و بعد از آن، به عنوان معیارهای انتخاب اپراتور تعیین شد (هاریلوس سارافتیس و آتاناسیوس پالیس، 2010).

همچنین مطالعاتی در مورد بنادر اروپایی روتردام، بارسلونا، آنتورپ و پیروس انجام شده است، بر اساس این مطالعات، هر یک از بنادر معیارهای متعددی را به شرح جدول زیر جهت انتخاب اپراتور مورد استفاده قرار دادند (دیس و همکاران، 2010).

جدول(1): معیارهای انتخاب اپراتور ترمینال در بنادر اروپایی

نام بندر

معیارها

روتردام

پیشنهاد مالی (40 %)، طرح تجاری   (25%)، پایداری مزایده (20%)، ومفهوم ترمینال (15%)

بارسلونا

طرح تجاری (30%)، پیشنهادفنی و عملیاتی   (40%)، وپیشنهادمالی (30%)

آنتورپ

تجربه، ظرفیت سرمایه‌گذاری، طرح تجاری،   وپیشنهادمالی

پیروس

تجربه، ظرفیت سرمایه‌گذاری، طرح تجاری،   وپیشنهادمالی

 

       در سال 1998 کنفرانس سازمان ملل متحد درمورد تجارت وتوسعه (UNCTAD) دستورالعملی دربارة خصوصی‌سازی تأسیسات بندری برای مقامات بنادر و دولت‌ها[1] منتشرکرد. در این دستورالعمل آمده است که مؤثرترین روش برای اعطای امتیاز یک ترمینال بندری پس از انتخاب معیارها کسب حداقل نمرة کلی قابل قبول (80 نمره از 100) و همچنین حداقل نمره برای هریک ازسرفصل‌های اصلی (مثلا 70 نمره از 100) می‌باشد. پیشنهادکنندگانی که پیشنهاداتشان کمتر از حداقل امتیاز موردنیاز (به طورکلی و یا با توجه سرفصل‌های فردی) بود، حذف می‌شوند و دیگر برای ارزیابی مالی درنظر گرفته نمی‎شوند. مهم این است که ارزیابی فنی جامع باشد و تمام جنبه‌های اصلی درمورد مدیریت آینده و عملکرد تأسیسات را پوشش دهد. این دستورالعمل معیارهایی را پیشنهاد می‌کند که شامل 6 معیار اصلی، 29 معیار فرعی اول و 99 معیار فرعی دوم می باشد (آنکتاد، 1998).

 

2ـ  روش تحقیق

در این تحقیق که با هدف تعیین و رتبه‌بندی معیارهای انتخاب پیمانکار راهبری پایانه‌های بندری با استفاده از تکنیک فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) انجام شده است از مطالعات صورت گرفته، به ویژه مطالعات انجام شده توسط انکتاد جهت تهیه پرسشنامه‌ها استفاده شد. هر گاه از AHP به عنوان ابزار تصمیم‌گیرنده استفاده می‎شود، گروه در آغاز باید یک درخت سلسله مراتب مناسب که بیان‌کنندة مسئله تحت مطالعه است فراهم کند. سلسله مراتب تصمیم، درختی است که با توجه به مسئله تحت بررسی دارای سطوح[2] متعدد است.  به‌طور خاص  سطح اول هر درخت بیان‌کنندة هدف[3] تصمیم‌گیری است و سطح آخر هر درخت نیز بیان‌کنندة گزینه‌هایی است که با یکدیگر مقایسه می‎شوند و برای انتخاب، در رقابت با همدیگر هستند. دیگر سطوح (میانی) نشان‌دهندة معیارهایی است که ملاک مقایسه گزینه‌ها هستند؛ در این پژوهش فرض شده است که مدیریت یک بندر تصمیم گرفته است یک اپراتور ترمینال جدید را انتخاب کند. در حال حاضر سه شرکت متقاضی وجود دارد. مدیریت برای انتخاب اپراتور مناسب، یک گروه سه نفره تشکیل داده است تا او را در انتخاب اپراتور یاری دهد.

جامعه آماری در نظر گرفته شده در این تحقیق کلیه معاونین عملیات، رؤسای ادارات امور بندری و امور کانتینری و کارشناسان ناظر پایانه‌های بندری در بنادر شمالی و جنوبی کشور، مدیران و کارشناسان ستادی مرتبط با پایانه‌های بندری مستقر در ستاد مرکزی سازمان بنادر و دریانوردی می‌باشند. در تحقیق حاضر حدود 45 نفر از کارشناسان و مدیران سازمان بنادر و دریانوردی، به عنوان نمونه توسط پژوهشگر، تعیین شدند. علاوه بر این افراد که به عنوان گروه دلفی هستند، 3 نفر از کارشناسان با تجربه و مرتبط با موضوع از بین کارشناسان اداره کل بنادر و دریانوردی استان سیستان و بلوچستان به عنوان گروه طراح و تحلیل‌گر انتخاب شدند.

       در جمع‌آوری اطلاعات از شش پرسشنامه استفاده شد که روایی و پایایی آن توسط گروه طراح و تحلیلگر مورد تأئید قرار گرفت. مرحله اساسی در این مطالعه، تعیین معیارهایی است که بر اساس آنها گزینه‌های رقیب (شرکت‌هایA ، B، C) با همدیگر مقایسه می‌شوند. تعیین این معیارها در تصمیمات انفرادی چندان مشکل نیست زیرا خود تصمیم‌گیرنده این عوامل را به شخصه تعیین می‌کند. در حالی که ممکن است این عوامل در تصمیم‌گیری‌های گروهی به دلیل اختلاف علائق و تخصص افراد متعدد باشد؛ در این مرحله، استفاده از فنون معمول تصمیم‌گیری گروهی می‌تواند کارساز باشد. توصیه معمول در این زمینه آن است که با استفاده از تکنیک دلفی ‌مهم‌ترین معیارها تعیین شوند. تکنیک دلفی روشی است که با توزیع پرسشنامه میان متخصصان، نظر و عقاید آنها را جمع‌آوری می‌شود و طی مراحلی به نظر اکثریت میرسد. جهت ارائه مدل مطلوب، قدم‌های زیر گام‌به‌گام به اجرا درآمد: (1) ساخت درخت سلسله مراتبی، (2) انجام مقایسه‌های زوجی، (3) ترکیب وزن‌ها و محاسبه اوزان محلی و نهائی و (4) محاسبه سازگاری تصمیم.

ساختار درخت سلسله مراتب در این پژوهش به صورت طراحی شد: (1) هدف: انتخاب بهترین اپراتور ترمینال، (2) معیارها: این سطح شامل معیارهای اصلی، معیارهای فرعی اول و معیارهای فرعی دوم می‎شود و (3) گزینه‌های رقیب: شرکت‌های متقاضی A، B و C. سپس ماتریس مقایسه زوجی برای هرمعیار به طور جدا تشکیل شد. در روشAHP گزینه‌ها دو به دو با یگدیگر مقایسه می‌شوند. با توجه به نتیجه مقایسه‌ها که می‌تواند شامل پاسخ‌های: کاملا مطلوب‌، مطلوبیت خیلی قوی، مطلوبیت قوی،کمی مطلوب یا یکسان باشد، به ترتیب عددی از بین اعداد 1 تا 9 برای آنها تعیین شد. پس از جمع‌آوری پرسشنامه‌ها، با محاسبه میانگین هندسی پاسخ‌ها، امتیازها محاسبه شد. سپس معیارها، موزون شد و ضریب سازگاری مجموع مقایسه‌های  مشارکت‌کنندگان که حاکی از قابل‌اطمینان بودن یا نبودن برآیند نظرات به‌دست آمده است ، محاسبه شد.

       در این تحقیق با استفاده از روش عمومی دلفی مراحل مختلفی جهت شناسایی معیارهای ارزیابی و انتخاب پیمانکار راهبری پایانه‌های بندری انجام شد، این مراحل عبارتند از: (1) ابتدا توسط گروه طراح و تحلیل‌گر پرسشنامه تهیه شده‌ای که در برگیرنده معیارهای انتخاب شده می‌باشد بررسی و اصلاحات لازم صورت گرفت، (2) به هر یک از اعضای گروه دلفی به طور جداگانه و محرمانه پرسشنامه‌ای که دربردارنده تمام معیارهای موردنظر است داده شد و از اعضای گروه خواسته شد تا به هر یک از معیارها نمره‌ای از 1 تا 5 اختصاص دهد و (3) پرسشنامۀ دربردارندۀ نمره‌های اعضای گروه در یک ایستگاه مرکزی جمع‌آوری شد. آن دسته از فاکتورهایی که نمره‌های کمتر از حدنصاب به ازای تک‌تک اعضا گرفته بودند حذف گردید. دوباره پرسشنامه اصلاح شد و برای اعضا فرستاده شد تا بار دیگر عوامل باقی‌مانده نمره‌گذاری شود.

این مراحل آنقدر تکرار شدند تا فاکتورهایی که به طور اجماع نمره‌ای بیشتر از حدنصاب گرفته‌اند مشخص شوند. توزیع و جمع­آوری پرسشنامه‌ها به منظور دریافت نظرات در مورد معیار­های مهم در انتخاب اپراتور ترمینال بندر در سه مرحله با استفاده از روش دلفی و توسط گروه طراح و تحلیل‌گر انجام گرفت. پرسشنامه دیگری به منظور وزن­دهی به معیار­ها تدوین و در اختیار گروه دلفی قرار گرفت. در این پرسشنامه از افراد خواسته شد تا میزان اهمیت هریک از معیارهای اصلی و فرعی را نسبت به سایر معیارها از 1 تا 9 تعیین کنند. همزمان با این پرسشنامه، پرسشنامه ششم جهت دریافت اطلاعات شرکت‌های متقاضی در اختیار سه شرکت A ، B و C قرار گرفت تا اطلاعات موردنیاز را تکمیل نمایند. پس از تعیین وزن هریک از معیارها در پرسشنامه چهارم، پرسشنامه پنجم در اختیار گروه تحلیل‌گر قرار گرفت تا به شرکت‌های متقاضی بر اساس اطلاعات حاصله در پرسشنامه ششم و معیارهای مشخص از 1 تا 9 امتیاز دهد تا وزن آنها مشخص شود.

اطلاعات جمع­آوری شده از پرسشنامه­های اول، دوم و سوم پس از ورود اطلاعات در نرم‌افزار اکسل با به دست­آوردن میانگین حسابی دسته­بندی شدند. پرسشنامة چهارم و پنجم که مربوط به وزن­دهی به معیارها و امتیازدهی به شرکت‌های متقاضی بود با استفاده از روش­ تحلیل سلسله مراتبی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.

3ـ  تجزیه و تحلیل داده‌ها

به منظور کاهش تعداد معیارها، باید برای پذیرش یا رد یک معیار حدنصاب تعیین کرد. براساس نظر گروه طراح و تحلیل‌گر مقرر شد معیارهایی که میانگین امتیاز آنها از میانگین کل کمتر هستند حذف و پرسشنامه برای مرحله بعد اصلاح شود و این عمل تا زمانی تکرار شود که میانگین کل، حداقل معادل80% بالاترین امتیاز (5) شود؛ به عبارت دیگر، مراحل دلفی تا زمانی تکرار ‎شود که میانگین کل برابر یا بزرگتر از4 شود. بنابراین در هر مرحله، معیارهایی که میانگین امتیازات آن کمتر از میانگین کل باشد حذف و با توجه به نتایج حاصل پرسشنامه بعدی تهیه شد. پرسشنامه جدید نیز همانند پرسشنامه قبل در اختیار گروه دلفی قرار گرفت تا نظرات خود را ارائه دهند. نتایج حاصل از این پرسشنامه‌ها پس از محاسبه میانگین کل به شرح جدول زیر به‌دست آمد:

جدول (2): نتایج مراحل مختلف دلفی

مرحله

دور اول دلفی

دور دوم دلفی

دور سوم دلفی

میانگین کل

57/3

8/3

06/4

 

با توجه به اینکه میانگین کل دور سوم 06/4 و از حدنصاب تعیین شده بیشتر می‌باشد، بنابراین مراحل دلفی به پایان رسیده و معیارهای مندرج در پرسشنامه به عنوان معیارهای نهایی تعیین گردید. بنابراین درخت سلسله مراتبی تصمیم مشتمل بر سه سطح کلی به صورت شکل زیر تشکیل شد:

 

 

 

 

 

                       

شکل (1): درخت سلسله مراتبی تصمیم

 

 

 

 

با استفاده از معیارهای منتخب، پرسشنامه چهارم شامل ماتریس‌های مقایسه‌های زوجی تهیه و در اختیار گروه دلفی قرار گرفت. پس از جمع‌آوری پرسشنامه‌ها که شامل ماتریس‌های مقایسه‌های زوجی معیارها بود و هریک از افراد گروه دلفی به‌صورت مستقل نظر خود را درخصوص اهمیت هریک از معیارها نسبت به سایر معیارها ارائه نمود، از نمرات حاصل میانگین هندسی گرفته شد و ماتریس‎های مقایسه‌های زوجی گروهی تشکیل شد. اوزان محلی و نهایی معیارها با استفاده از روش‌های تقریبی محاسبه شد. در این روش جهت محاسبه وزن نهایی هر گزینه در فرآیند سلسله مراتبی، از حاصل‌ضرب اهمیت معیارها در وزن گزینه‌ها استفاده شد. پس از محاسبه اوزان، شاخص سازگاری ماتریس‎هایی که در آن بیش از 2 گزینه با هم مقایسه شده‎اند محاسبه گردید. با توجه به اینکه کلیه شاخص‌های سازگاری به‌دست آمده کمتر از 1/0 می‌باشند، بنابراین سازگاری مقایسه‌ها تأئید شد.

همان‌طور که در جدول (3 ) مشاهده می‎شود، در بین معیارهای اصلی به ترتیب «مشخصات مالی و شرکتی متقاضیان»، «ظرفیت سرمایه‌گذاری در امکانات، تجهیزات و سیستم‌ها» و «طرح عملیاتی امکانات» به ترتیب اولویت اول تا سوم را به دست آوردند. در جدول (3) رتبه هر یک از زیر‌معیارها در مقایسه با معیارهای هم‌گروه مشخص شده است.

جدول (3): اوزان معیارهای اصلی و فرعی انتخاب پیمانکار راهبری ترمینال‌های بندری

معیارهای اصلی

امتیاز

معیارهای فرعی 1

امتیاز

معیارهای فرعی 2

امتیاز

مشخصات مالی و شرکتی متقاضیان

670/0

تجربه در مدیریت و راهبری خدمات و   امکانات بندری

266/0

تعداد ترمینال‌ها

130/0

مدت زمان تجربه (سال)

870/0

قراردادهای در حال اجرای در سراسر   جهان

534/0

تعداد ترمینال‌ها و پروژه ها

145/0

مدت زمان تجربه (سال)

855/0

مشارکت کاربران بندر در شرکت

131/0

میزان مشارکت خطوط کشتیرانی در مدیریت

825/0

میزان مشارکت شرکت‌های فورواردی اصلی در مدیریت

175/0

موقعیت مالی فعلی متقاضی

068/0

دارایی خالص

807/0

جریان نقدینگی در 3 سال مالی گذشته

193/0

ظرفیت سرمایه‌گذاری در امکانات،   تجهیزات و سیستم‌ها

230/0

مدارک و شواهد ظرفیت تأمین مالی

136/0

وزن منابع مالی خارجی

240/0

وزن منابع مالی داخلی

760/0

وسعت و کیفیت سرمایه‌گذاری پیشنهادی

864/0

سرمایه‌گذاری پیش‌بینی شده

807/0

دوره و زمان‌بندی سرمایه‌گذاری

193/0

طرح عملیاتی امکانات

1/0

کفایت ترتیبات عملیاتی

864/0

ترتیبات عملیات جامع برای انواع مختلف امکانات بندری (فله   مایع، فله جامد، کانتینر،RO-RO، کالای عمومی   غیر کانتینری)

240/0

ارزیابی امکانات تخلیه و بارگیری از کشتی، باربری، صفافی و   انبارش

760/0

اهداف توسعه ظرفیت

136/0

تخصیص تجهیزات اضافی

120/0

توسعه سیستم‌ها و کنترل‌های مدیریتی جدید

880/0

 

 

      با توجه به نتایج حاصل از محاسبه اوزان نهایی شرکت‌های متقاضی مندرج در جدول (4)، شرکت‌های B، A و C به ترتیب دارای رتبه‌های اول تا سوم را جهت انتخاب به عنوان پیمانکار راهبری ترمینال‌های بندری به‌‌دست آوردند.

جدول (4): اوزان نهایی شرکت‌های متقاضی

شرکت‌های متقاضی

وزن نهایی

شرکت   A

284/0

شرکت   B

476/0

شرکت   C

240/0

 

       بنابراین، با توجه به اینکه همة مقایسه‌های صورت‌گرفته بر اساس روش فرآیند تحلیل سلسله مراتبی دارای سازگاری بوده و نتایج حاصل منجر به رتبه‌بندی معیارها و شرکت‌های متقاضی گردید، لذا اجرای فرآیند تحلیل سلسله مراتبی جهت ارزیابی و انتخاب پیمانکار راهبری پایانه‌های بندری به‌درستی صورت گرفته است.

 

4ـ  نتیجه‌گیری

       در این تحقیق سه معیار اصلی «مشخصات مالی و شرکتی متقاضیان»، «ظرفیت سرمایه‌گذاری در امکانات، تجهیزات و سیستم‌ها» و «طرح عملیاتی امکانات» به عنوان معیارهای انتخاب پیمانکار راهبری پایانه‌های بندری تعیین شدند که با نتایج حاصل از مطالعات دیس و همکاران (2010) در مورد بنادر آنتورپ و پیروس تا حدود زیادی مطابقت داشت. یکی دیگر از نتایج این تحقیق انتخاب پیمانکار راهبری پایانه‌های بندری با استفاده از تکنیک AHP بود که با نتایج مطالعات ویدودو هاراهاپ و همکاران (2005) در خصوص انتخاب مدلی جهت مشارکت بخش خصوصی در مدیریت ترمینال بندر تانجونگ پریوک جاکارتای اندونزی مطابقت دارد.

به منظور اجرای بهتر انتخاب پیمانکار راهبری پایانه‌های بندری با استفاده از تکنیک AHP موارد زیر پیشنهاد می‌گردد:

(1) سازمان بنادر و دریانوردی جهت دریافت اطلاعات متقاضیان راهبری پایانه‌های بندری، پرسشنامه‌ای تهیه کند که دربردارنده کلیه معیارهای ارزیابی است و آن را در اختیار آنها قرار دهد، (2) جدول‌های مقایسه‌های زوجی به‌صورت فرم و در قالب یک دستورالعمل یا روش اجرایی ارزیابی و انتخاب پیمانکار، طراحی و توسط سازمان بنادر و دریانوردی به کلیه بنادر ابلاغ گردد، (3) جدول‌های مقایسه‌های زوجی و امتیازدهی به معیارها و گزینه‌ها به‌صورت گروهی و در قالب یک گروه کارشناسی تکمیل شود، (4) با توجه به اهمیت شاخص سازگاری مقایسه‌های زوجی، پیشنهاد می‌شود قبل از محاسبه میانگین هندسی نظرات گروه، شاخص سازگاری مقایسه‌های زوجی هریک از کارشناسان به‌صورت جداگانه محاسبه تا در صورت اشتباه در امتیازدهی، اصلاح شود و (5) آموزش لازم به کارشناسان گروه ارزیابی در خصوص تکنیک AHP داده شود.



[1]. Guidelines for Port Authorities and Governments on the privatization of port facilities,1998

[2]. Levels

[3]. Goal

  1. آذر، عادل، و عزیزاله معماریانی (1374)، AHP تکنیکی نوین برای تصمیم‌گیری گروهی، دانش مدیریت شماره 27 و 28، 32-22.
  2. خاکی، غلامرضا، (1387)، روش تحقیق در مدیریت، تهران: انتشارات بازتاب.
  3. سرمد، زهره، علی بازرگان، و احمد حجازی (1376)، روش‌های تحقیق در علوم رفتاری، تهران: موسسه نشر آگه.
  4. سیاره، جعفر، منصور کیانی مقدم و حامد رضایی عالیزمینی (1390)، بررسی عوامل موثر بر انتخاب بندر و انتخاب بهینه‌ترین بندر حوزه خلیج فارس به روش اولویت‌بندی مرتب با شبیه‌سازی راه حل ایده‌آل، چابهار: دانشگاه دریانوردی و علوم دریایی.
  5. صفارزاده، محمود، ابراهیم عزیز آبادی، حمید حمیدی، ومحمدعلی شهبا (1385)، حمل و نقل دریایی (برای سازمان بنادر و کشتیرانی)، تهران: انتشارات اسرار دانش، 370.

مهرگان، محمدرضا، (1383)، پژوهش عملیاتی پیشرفته، چاپ اول، تهران: نشر کتاب دانشگاهی، 170-165

  • تاریخ دریافت: 21 آذر 1394
  • تاریخ پذیرش: 18 فروردین 1395