1- مقدمه

1-1- بیان مسئله

بشر از دیرباز به دلیل برخورداری از منابع خشکی و دریایی به‌طور همزمان به مناطق ساحلی و به وجود آمدن یک اقتصاد فعال در این مناطق، علاقه‌مند بوده است. تقریباً بیش از نیمی از مردم دنیا در این مناطق ساکن‌اند و تا سال 2025 میلادی این میزان به 75 % خواهد رسید (Thiaw, 2011). خطوط ساحلی دنیا به طول 440 هزار کیلومتر یکی از پویاترین محیط‌های طبیعی و یکی از مهم‌ترین زمینه‌های اعمال متقابل فعالیت انسان و فرآیندهای طبیعی است (چوبینه، 1383). مشکلات فزاینده مناطق حساس ساحلی در سرتاسر جهان در چند دهة گذشته توجه سازمان‌های بین‌المللی را به نابسامانی اوضاع این مناطق باارزش معطوف نموده است. این توجه در سال‌های پایانی قرن گذشته منجر به توصیه‌ برقراری یک نظام مدیریت فرابخشی و همه‌جانبه‌نگر تحت عنوان مدیریت یکپارچه‌ مناطق ساحلی (Integrated Coastal Zone Management) گردید. (پاک، 1384) موضوعات مهم مطرح در مدیریت منطقه‌ ساحلی ممکن است در کشورهای مختلف بسته به وضعیت طبیعی و روند توسعه در سواحل آنها تا حدودی متفاوت باشد، ولی دغدغه‌ اصلی که در اکثر کشورها موردتوجه قرار می‌گیرد، شامل رشد جمعیت و مهاجرت مردم روستاها به شهرهای ساحلی، تبدیل روستاها به شهرها، کاربری‌های ناهماهنگ و نامناسب ساحلی، بهره‌برداری بیش‌ازحد منابع ساحلی به‌ویژه صید ماهی، بهره‌برداری از جنگل، استخراج نفت و گاز، معدن‌کاری، توسعه‌ زیرساخت‌ها و بنادر، ریزش آلاینده‌های صنعتی و خانگی است (برآیند مطالعات ICZM کشور، 1388).

1-2- ضرورت انجام پژوهش

سه رویکرد حفاظتی، توسعه­ای و مدیریتی در طرح­های ICZM بیانگر لزوم مطالعات گسترده­ مناطق ساحلی است. حرکت در راستای حفاظت از سواحل بی‌شک تأثیر بسیاری بر روند توسعه و بهبود زندگی مردم خواهد گذاشت و این مسئله چالش بسیاری برای بخش دولتی و خصوصی ایجاد خواهد کرد. شهرستان ساحلی انزلی به دلیل شرایط خاص خود چه از لحاظ موقعیت جغرافیایی، شرایط زیست‌محیطی و فعالیت‌های انسانی دارای روابطی پیچیده است. به نظر می‌رسد موقعیت مناسب جهت توسعه‌ هرچه بیشتر این شهرستان از یک‌طرف و شرایط خاص زیست‌محیطی از طرف دیگر، طراحی یک برنامه‌ مدیریت یکپارچه‌ مناطق ساحلی در این شهرستان را تا حدی مشکل می‌سازد.

1-3- پیشینه­ پژوهش

درزمینه‌ بررسی مطالعات صورت گرفته درباره مدیریت سواحل به چند مورد زیر اشاره می­گردد. هرکدام از این پژوهش­ها به موضوعات مختلفی پرداخته و از روش‌های مختلفی استفاده کرده­اند.

سید امیر ناصر هراتی (1387) و همکارانش در مقاله­ای با عنوان "به‌کارگیری آنالیز SWOT در مدیریت یکپارچه مناطق ساحلی (نمونه موردی سه استان شمالی کشور)" با شناخت سه استان شمالی کشور و بررسی مدیریت کنونی پسماند و وضعیت موجود و همچنین تجزیه‌وتحلیل آن، ابتدا با توجه به مدیریت سواحل و جایگاه مدیریت پسماند در مبحث فوق به کمک سیستم‌های حمایت از تصمیم‌گیری (DSS) سناریوی برتر در خصوص مدیریت پسماند شناسایی نمودند؛ سپس با کمک روش SWOT راهبردهای مدیریت پسماند در مدیریت سواحل استان­های شمالی تعیین گردید. مواردی همچون مکان‌یابی دفن زباله­ها بر اساس تراکم جمعیتی، استفاده از سیستم­های پیشرفته برای امحاء و تبدیل زباله به کود، آموزش عمومی و ... در غالب چندین راهبرد بیان‌شده است.

در مقاله دیگر با عنوان "برنامه‌ریزی راهبردی توسعه حفاظت محیط‌زیست در مناطق حفاظت‌شده دریایی" (مطالعه موردی منطقه حفاظت‌شده مند ـ استان بوشهر) نوشته­ امین پاداش (1389)، نویسندگان در پی آن بودند تا با استفاده از برنامه‌ریزی و مدیریت راهبردی، شیوه­­ مدیریتی نوینی برای حفاظت از محیط‌زیست مناطق دریایی حفاظت‌شده‌ استان بوشهر ارائه دهند. در نخستین قدم به تعیین زون‌های منطقه حفاظت‌شده به روش ارزیابی چندمعیارهپرداخته شد. به‌منظور تعیین راهبردها از ^خروجی ماتریس SWOT بر اساس اولویت‌های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و محیطی منطقه بارگذاری هر یک از گزینه‌های توسعه، انجام شد و در پایان راهبرد سوم، یعنی «راهبرد استفاده از رویکردهای حفاظتی همگام با معیارهای بین‌المللی به پشتوانه قوی اجرایی دولتی ـ ملی» با کسب بالاترین امتیاز 05/6، به‌عنوان اولین اولویت، برنامه‌ریزی راهبردی برای این منطقه حاصل شد.

سید حسن افسانه حاجی و همکارانش (1391) در مقاله‌ای با عنوان "بررسی پیامدهای زیست‌محیطی- اقتصادی- اجتماعی توسعه گردشگری ساحلی مطالعه موردی: سواحل تنکابن" به یکی از جنبه‌های توسعه­ سواحل یعنی گردشگری پرداخته و اثرات آن را از ابعاد زیست‌محیطی، اجتماعی و اقتصادی بررسی کرده­اند. در این پژوهش با انتخاب جامعه آماری شامل 1100 خانوار ساکن در سواحل و از طریق فرمول کوکران 710 نفر از ساکنین به‌عنوان نمونه آماری تعیین گردیدند (به‌وسیله نمونه‌گیری تصادفی) داده‌های موردنیاز از طریق پرسشنامه گردآوری شد. نتایج نشان داد که بین توسعه گردشگری و پیامدهای زیست‌محیطی ـ اقتصادی ـ اجتماعی گردشگری رابطه مثبت و معنا‌داری وجود دارد. در این مقاله سعی شده تا یک بررسی همه‌جانبه­ای از محیط ساحلی شهرستان انزلی انجام گیرد. همچنین روش به‌کار برده شده علاوه بر شناساندن ویژگی­های سواحل این شهرستان در یک دسته­بندی مشخص، نهایتاً منجر به راهبردهای مشخص در راستای ICZM شده است.

1-4- مبانی نظری تحقیق

در این قسمت، مفاهیم گوناگونی در حوزة ICZM موردبررسی قرار گرفته است. با توجه به این نکته که مفهوم ICZM، یکی از مباحث کلیدی این مقاله به‌شمار می­آید، لذا نخست به این موضوع پرداخته شد و پس از تعریف آن از دیدگاه­های گوناگون و بیان مشکلات عمده­ سواحل کشورمان، به رویکردهای برنامه­ریزی در ایران با توجه به این مقوله اشاره شد و در ادامه مطالبی در خصوص معرفی روش SWOT به‌عنوان روش انجام پژوهش بیان گردید.

1-4-1- مدیریت یکپارچه‌ی مناطق ساحلی

منطقه ساحلی جایی است که زمین با دریا تلاقی می‌کند و آب شور و شیرین مخلوط می‌شود. بنابراین، این نقاط یکی از نقاطی هستند که تغییر در آنها دارای الگوی دینامیکی است (SEACAM, 2002). تعاریف متفاوتی از سوی صاحب‌نظران و سازمان‌های بین­المللی درباره­ ICZM ارائه‌ شده است که هرکدام بر نکات مختلفی در باب مدیریت سواحل تأکید دارند. کمسیون اروپا، ICZM را فرآیندی پیوسته جهت حفظ و ارتقای مناطق ساحلی و تنوع زیستی و مدیریت کارآمد جهت تعیین بهترین کاربری تعریف می­کند (European Commission, 1999). بانک جهانی نیز این شیوه­ مدیریت سواحل را فرآیندی حکومتی با چارچوب قانونی می‌داند و بر انطباق اهداف توسعه­ این مناطق با اهداف توسعه­ زیست‌محیطی تأکید دارد (World Bank, 2002). ویژگی اصلی یک برنامه­ ICZM از دیدگاه سازمان همکاری توسعه­ ‌اقتصادی، فرآیندی جهت استفاده از منابع ساحلی و رفع تعارضات ذینفعان است (OECD, 1993). برنامه محیط‌زیست سازمان ملل متحد نیز یک برنامه­ ICZM را فرآیندی برای مدیریت منابع در راستای توسعه پایدار بیان کرده و توافقی‌ بودن و انعطاف‌پذیری این نوع برنامه را از خصوصیات اصلی آن برمی­شمرد (UNEP, 1993). سورنسون از متخصصین رویکرد مدیریت سواحل، معتقد است که یک برنامه­ ICZM باید پویایی خود را حفظ کرده و در راستای هماهنگ کردن بخش­های بهره­بردار از منابع ساحلی قدم بردارد (Sorenson, 1993).

    پذیرش مدیریت یکپارچه مناطق ساحل در "اجلاس زمین 1992" در ریودوژانیرو از سوی کشورهای ساحلی، بازتابی از وضعیت شکننده­ای است که بر این نوارهای حیاتی کره زمین حاکم است. چنان‌که شمار کشورهای ساحلی که تا سال2002،ICZM  را در دستور کارشان قراردادند به 145 کشور رسید (IOC, 2002).

1-4-2- مدیریت یکپارچه مناطق ساحلی در ایران

طولانی و پهناور بودن نوار ساحلی ایران و همچنین قرارگیری در موقعیت­های جغرافیایی گوناگون، از دلایلی است که مشکلات بسیاری را گریبان‌گیر این نواحی کرده است. به‌طور مثال سواحل شمالی کشور با مشکل بالا آمدن آب دریا مواجه‌اند. همچنین افزایش ناموزون جمعیت در مناطق ساحلی از دیگر مسائل مطرح است. آلودگی محیط‌زیست در سواحل ناشی از ساخت‌وساز و توسعه­ کالبدی بی­رویه به خصوص در سواحل شمالی و توسعه­ میدان‌های نفتی در سواحل جنوبی، یکی از مهم‌ترین مشکلات است. درنهایت مشکلات امنیتی و انتظامی بخشی از مسائل سواحل را شامل می­شود که پیچیدگی خاص خود را دارد (فصلنامه­ مهندس مشاور، 1387).

مدیریت یکپارچه­ مناطق ساحلی ایران بر پایه الزامات ملی و منطقه‌ای کشور فرآیندی تکاملی، پویا و یکپارچه است. حفاظت و توسعه مناطق ساحلی کشور با برنامه مدیریت یکپارچه سواحل کشور (IRICZM)، سه رویکرد اساسی را شامل می‌شود که در تولید برنامه یکپارچة بهره‌برداری از سواحل توجه به آن الزام‌آور است. این سه رویکرد عبارت‌اند از:

(1) رویکرد حفاظت محور: صیانت از محیط‌زیست مناطق ساحلی و توجه به اصل بهره‌برداری پایدار از منابع،

(2) رویکرد توسعه محور: توجه به مقوله رشد اقتصادی ـ اجتماعی مناطق ساحلی کشور،

(3) رویکرد مدیریتی: تأکید بر همکاری مستمر و تعاملی بخش‌های بهره‌بردار و ناظر از سواحل کشور (برآیند مطالعات ICZM کشور، 1388).

1-4-3- اهداف و راهبردهای ساماندهی و مدیریت سواحل کشور

در متن سند ملی ساماندهی سواحل کشور که توسط سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور در سال 1383 تهیه شد، هدف­ها و راهبردهای ساماندهی بیان گردید.

جدول(1): اهداف و راهبردهای مدیریت سواحل کشور

2- روش پژوهش

روش گردآوری اطلاعات در این مقاله مبتنی بر مطالعات اسنادی، کتابخانه‌ای و میدانی است. با پذیرش این موضوع که مقاله یک تحقیق کیفی است و لذا بر توصیف‌های روایتی و تشریحی استوار است. یکی از بهترین مدل‌ها که هم‌زمان امکانات و محدودیت‌های یک نظام را در یک محیط واقعی شناسایی می‌کند، مدل SWOT است. در این مدل که یک ابزار استراتژیک محسوب می‌شود، ابتدا عوامل موجود و مؤثر در موضوع برنامه‌ریزی به عوامل محیط درونی شامل نقاط قوت و نقاط ضعف و عوامل بیرونی شامل فرصت‌ها و تهدیدها تقسیم می‌شود. رایج‌ترین کاربرد این مدل فراهم آوردن یک چارچوب منطقی برای هدایت نظام‌مند بحث‌های سیستم، ارائه‌ راهبردهای مختلف و درنهایت انتخاب بهترین راهبرد عمل است. منطق رویکرد مذکور این است که راهبرد سیستم اثربخش، باید قوت‌ها و فرصت‌های سیستم را به حداکثر برساند و ضعف‌ها و تهدیدها را به حداقل کاهش دهد. در این راستا نقاط قوت موردحمایت قرار می‌گیرند، نقاط ضعف اصلاح یا متوقف، فرصت‌ها در اولویت قرار داده و یا بهینه‌شده و تهدیدها به حداقل کاهش می‌یابند (حکمت‌نیا، 1385).

در این مقاله، از طریق بررسی و مطالعه منابعی چون طرح‌های توسعه‌ مصوب شهرستان انزلی، سالنامة آماری، گزارش برآیند طرح مدیریت یکپارچة مناطق ساحلی کشور و همچنین گزارش سازمان‌های مربوطه، طبق اهداف و راهبردهای ساماندهی سواحل کشور، نقاط قوت، ضعف، تهدید و فرصت شناسایی گردید. ازآنجاکه مدیریت یکپارچة مناطق ساحلی موضوعات گسترده‌ای همچون حفاظت از محیط‌زیست تا مباحث مربوط به توسعه و ارتقای زندگی ساحل‌نشینان را در برمی‌گیرد، لذا عوامل درونی و بیرونی در چهار دسته‌ صنعت، کشاورزی و شیلات، خدمات (بازرگانی و توریسم) و زیست‌محیطی با توجه به خصوصیات و ویژگی‌های شهرستان انزلی دسته‌بندی‌شده‌اند. شناسایی و اولویت‌بندی این موارد می‌تواند در پیشبرد اهداف ICZM در شهرستان انزلی با توجه به سه رویکرد مدیریت یکپارچه‌ سواحل مؤثر باشد. جهت اولویت‌بندی و تعیین میزان اثرگذاری عوامل، نظرات متخصصین و اساتید (تعداد 10 نفر) در این مبحث با استفاده از طیف لیکرت طبقه‌بندی شد و در ادامه ضریب اولیه به دست آمد. به‌عنوان‌مثال در مورد وجود شهرک‌های صنعتی و تأثیر آن در توسعه شهرستان، تمامی پرسش‌شوندگان تأثیر آن را خیلی زیاد دانسته، بنابراین امتیاز 50 برای آن منظور شد (خیلی زیاد = 5، زیاد= 4، متوسط= 3، کم = 2 و خیلی کم = 1).

در مرحله بعدی باید درصد یا میانگین وزنی هر عامل را نسبت به‌کل به دست آوریم. برای این کار درصد­گیری می‌کنیم. هر عامل را در 100 ضرب و بر مجموع ضرایب تقسیم می­کنیم. این عدد بیانگر ضریب ثانوی است.

مرحله‌ی سوم، تعیین رتبه برای هر یک از عوامل یادشده است. تعیین رتبه برای مشخص کردن میزان اثربخشی راهبرد­های کنونی در نشان دادن واکنش نسبت به عوامل است. رتبه‌ها از 1 تا 4 می‌باشد. رتبه 4 نشان از واکنش خیلی سریع بود و به سمت عدد 1 از شدت واکنش و اثربخشی کاسته می‌شود. برای تعیین رتبه، الزامی به پر کردن پرسشنامه نیست هرچند که طرح آن می­تواند به نتیجه­گیری بهتر کمک کند ولی خود محقق نیز می­تواند در امر رتبه‌بندی صاحب‌نظر باشد.

پس از تعیین رتبه، ضریب نهایی هر یک از عوامل را مشخص می­کنیم. کافی است ارزش هر رتبه­ای که به هر عامل اختصاص داده‌شده است (از 1 تا 4) را در ضریب ثانویه ضرب کنیم. ضرایب نهایی نباید بیشتر از 4 و کمتر از 1 باشد. پس از محاسبه ضریب نهایی هر عامل، ضرایب را باهم جمع می­کنیم تا ضریب نهایی بخش‌های چهارگانه به دست آید. این ضرایب به ما نشان می­دهد که در راهبردها و عوامل ما، کدام عامل اهمیت بیشتری داشته و می­تواند در توسعه و پیشبرد اهداف مؤثر باشد. ضرایب بالا ما را به سمت تقویت و توسعه آن عامل رهنمون می‌سازد. ضمن اینکه ضریب نهایی هر بخش به ما می­فهماند که کدام بخش از عوامل درونی و بیرونی می­تواند کارایی بیشتری داشته باشد و اینکه راهبردها باید به کدام سمت‌وسو هدایت‌شده و کدام استراتژی­ها به کار گرفته شود.

به‌عنوان نتیجه­، دو شاخص به‌عنوان ضریب اولیه و ضریب نهایی مشخص گردیدند. اولین ضریب بیانگر میزان اثرگذاری هریک از عوامل ذکرشده را تعیین می­کند و ضریب نهایی مشخص می­کند که کدام دسته از استراتژی­ها تأثیر بیشتری در دستیابی به اهداف تعیین‌شده دارند.

2-1- شناسایی و بررسی شهرستان انزلی

بندر انزلی در طول جغرافیایی ’ E24° 49 و عرض جغرافیایی ’ N27° 37 واقع‌شده است و ارتفاع آن ۲۶ متر پایین‌تر از سطح دریا است. بندرانزلی از شمال به دریای خزر از جنوب به شهرستان صومعه سرا از شرق به شهرستان رشت و از غرب به شهرستان رضوانشهر متصل می‌باشد. شهرستان بندرانزلی در ناحیه‌ای کاملاً جلگه‌ای به‌صورت طولی و در ساحل دریای خزر واقع‌شده و دارای آب‌وهوای معتدل مرطوب است. بخشی از محیط زیست طبیعی این شهرستان را دریا (۴۰ کیلومتر نوار ساحلی) و بخش مهم دیگر را اکوسیستم ارزشمند تالاب انزلی تشکیل می‌دهد (نقشه 1).

نقشه (1): موقعیت شهرستان انزلی، (نقشه تقسیمات کشوری سازمان نقشه‌برداری ایران،1390)

بیان ویژگی‌های یک شهرستان از ابعاد گوناگون و به‌صورت همه‌جانبه در راستای معرفی آن منطقه از دید معیارهای مدیریت یکپارچه‌ مناطق ساحلی نیازمند شرح مفصلی است، لذا در جدول (2) به‌صورت خلاصه این معرفی صورت گرفته است.

جدول (2): ویژگی‌های شهرستان انزلی در ابعاد گوناگون

3- تجزیه‌وتحلیل داده‌ها

3-1- شناسایی و تعیین عوامل تشکیل‌دهنده‌ی جدول SWOT

بامطالعه‌ شهرستان انزلی در ابعاد گوناگون، نقاط قوت، ضعف، تهدید و فرصت‌های این شهرستان در چهار گروه صنعت، کشاورزی و شیلات، خدمات (بازرگانی و توریسم) و زیست‌محیطی با توجه به موضوعات ICZM مشخص شدند. جدول (3) تا (6) ضرایب تعیین‌شده برای عوامل و همچنین رتبه‌ها از طریق مصاحبه با صاحب‌نظران در این زمینه تعیین شده‌اند.

جدول (3): نقاط قوت (s) شهرستان انزلی

جدول (4): نقاط ضعف (w) شهرستان انزلی

جدول (5): نقاط فرصت (o) شهرستان انزلی

جدول (6): نقاط تهدید (t) شهرستان انزلی

در دو نقشه زیر موارد قوت، فرصت، ضعف و تهدید که ویژگی مکانی دارند، نشان داده شده‌اند

نقشه (2): موارد قوت و فرصت شهرستان انزلی

نقشه (3): موارد ضعف و تهدید شهرستان انزلی

3-2- تعیین راهبردها:

پس از تعیین عوامل تکنیک SWOT، با توجه به رویکرد این تکنیک به تعیین راهبردهای مؤثر در راستای اهداف و رویکردهای ICZM در شهرستان انزلی می‌پردازیم. همان‌طور که از جداول فوق مشخص می‌شود، در شهرستان انزلی با پتانسیل‌های توسعه فروان مواجه هستیم. از طرفی خصوصیات زیست‌محیطی این منطقه در وضعیت حساسی قرار دارد و بالطبع با توجه به اینکه دو مفهوم توسعه و حفاظت از محیط‌زیست تا حد بسیاری ناهمگون هستند، لذا دستیابی به این دو هدف به‌صورت توأمان در شهرستان انزلی از پیچیدگی خاصی برخوردار خواهد بود.

در تحلیل SWOT، پس از تعیین نقاط قوت (s)، ضعف (w)، تهدید (t) و فرصت (o) و تعیین اولویت آنها طبق جداول فوق، به تدوین استراتژی‌ها در چهار بخش می‌پردازیم (جدول 7):

جدول (7): استراتژی‌های مدون در راستای اهداف ICZM

3-3- بررسی وضعیت راهبردها:

برای تعیین وضعیت کلی راهبردهای منطقه از ضریب نهایی هر بخش SWOT استفاده می‌کنیم. هر بخش ضریبی دارد که از مجموع ضرایب نهایی هر عامل به‌دست آمده است که در بالا ذکرشده است. این محور شبیه دستگاه مختصات می‌باشد. ضریب هر بخش را در محور مربوطه پیدا و به هم دیگر وصل می‌کنیم. شکلی پدید می‌آید  که به هر طرف  کشیده‌تر و متمایل‌تر بود، نشان‌دهنده وضعیت راهبردهای آن منطقه است. امتیاز نهایی نقاط قوت 78/2، ضعف 1/3، تهدید 28/3 و نقاط تهدید 16/3 می‌باشد.

نمودار (1): ارزیابی موقعیت استراتژی

این نمودار بیان می‌کند که راهبردهای برقراری مدیریت یکپارچه‌ مناطق ساحلی در شهرستان انزلی به راهبردهای رقابتی و تهاجمی نزدیک می‌باشد.

4- نتیجه‌گیری

 شهرستان انزلی با توجه به پتانسیل‌های فراوان و همچنین امکانات بالفعل خود نسبت به سایر شهرستان‌های استان گیلان با سرعت بیشتری در مسیر توسعه در حال حرکت است. از طرفی خصوصیات زیست‌محیطی این شهرستان شرایط نگران‌کننده‌ای را به وجود آورده است. چراکه برنامه‌ریزی برای توسعه‌ یک منطقه با استفاده از منابع و پتانسیل‌های آن منطقه همراه خواهد بود و این موضوع معمولاً با قوانین مربوط به حفاظت از مناطق حساس زیست‌محیطی در یک راستا قرار نمی‌گیرد. لذا تهیه و تدوین راهبردهایی برای اینکه هم مسیر توسعه را مشخص کند و هم بتواند در راستای حفاظت از محیط‌زیست حرکت کند در طرح مدیریت یکپارچه‌ مناطق ساحلی و رویکردهای توسعه‌ای و حفاظتی اهمیت بسیار می­یابد. همان‌طور که گفته شد شهرستان انزلی منطقه‌ای کاملاً ساحلی است. راهبردهای تهاجمی و رقابتی که در جدول (7) ارائه شده غالباً در راستای توسعه­ این شهرستان بیان شده‌اند؛ اما با توجه به حساسیت­های زیست‌محیطی منطقه، لازم است تا به طریقی روند توسعه به سمت حفظ محیط‌زیست و اکوسیستم انزلی هدایت شود. بیشتر راهبردهای تهاجمی موارد توسعه­ شهرستان با استفاده از ظرفیت­های بومی را مطرح می­کنند. با ادامه­ این رویکرد، شاهد ارتقای سطح زندگی بومیان خواهیم بود که منجر به برقراری تعادل اقتصادی شده و نهایتاً می­توان انتظار تخریب کمتر محیط‌زیست را داشت.

فرصت­های بسیاری در شهرستان انزلی در چهار بخش وجود دارند که در جدول (5) بیان‌شده است که می­توان در غالب راهبردهای رقابتی جهت کاهش و غلبه بر نقاط ضعف مورداستفاده قرار گیرند. به‌عنوان نمونه بهره­گیری از موقعیت ارتباطی منطقه و استفاده از امکانات و دانش نوین جهت استقرار صنایعی که با شرایط محیطی منطقه سازگاری داشته باشند. راهبردهای محافظه‌کارانه و تدافعی اگرچه طبق امتیازبندی در اولویت قرار ندارند اما این دلیلی بر بی‌اهمیتی آنها نیست. چه‌بسا راهبردهای این دو گروه تأثیرات بسیاری بر پیشبرد اهداف ICZM خواهند داشت. پرواضح است که باید با اتخاذ تدابیر و قوانین سخت‌گیرانه به حمایت از تالاب انزلی پرداخت و این جزء راهبردهای محافظه‌کارانه قرار می­گیرد. از طرفی وضع این قوانین بدون حمایت مردم تأثیرات مطلوب و ماندگاری نخواهد داشت لذا باید یک اراده جمعی را برای رعایت مقررات ایجاد کرد که این موضوع جزء راهبردهای تدافعی است.

در این پژوهش صرفاً به مطالعه شهرستان انزلی و تعیین استراتژی­های کلی جهت برقراری مدیریت یکپارچه مناطق ساحلی در این منطقه پرداخته شد. پیچیدگی این موضوع بیانگر گستردگی عرصه­ مطالعات بیشتر در سطوح مختلف است، به خصوص مطالعه و پژوهش در راستای ارائه­ روش­هایی برای اجرای صحیح طرح ICZM، مطالعه بر روی عوامل مؤثر به‌صورت بخشی (اقتصادی، فرهنگی و ...) جهت هدایت این طرح و همچنین پژوهش بر روی مناطق مختلف ساحلی با ویژگی‌های خاص تا بتوان برای این مناطق تدابیر ویژه مدیریتی اندیشید.