1- مقدمه

بندر امام خمینی (ره) در جنوب غربی کشور یکی از دو بندر اصلی در سناریوی دو قطبی توسعه بازرگانی بنادر در سند چشم انداز آینده حمل و نقل دریایی و خدمات بندری شناخته می‌شود. در این سناریو، بندر شهید رجایی به عنوان قطب کانتینری و بندر امام خمینی (ره ) به عنوان قطب بار فله معرفی شده است. هرچند به طور معمول، بنادر کشور به صورت چند منظوره فعالیت می‌کنند اما با نگاهی به آمار عملکرد آنها متوجه می‌شویم که هریک از آنها در پذیرش نوعی از کالاها بیشترین سهم بازار را به خود اختصاص داده‌اند و عمده فعالیت و عملکرد آنها تحت‌الشعاع همان کالای اختصاصی و بازار اصلی قرار دارد. با توجه به این رویکرد، بندر امام خمینی (ره) طی فعالیت خود در دهه‌های گذشته عملا همة زیر ساخت‌های لازم جهت تبدیل شدن به یک بندر فله را ایجاد کرده، و علاوه بر آن، پسکرانه این بندر نیز بر اساس همان رویکرد شکل گرفته است. ساخت اسکله 150 هزار تنی، سیلوی نگهداری غلات، تجهیزات تخصصی تخلیه و بارگیری غلات، حضور شرکت‌ها و صاحبان اصلی کالای فله کشور و سرمایه‌گذاری در صنایع پایین دستی مرتبط با این نوع از کالاها در پسکرانه، همگی نشانگر غیرقابل رقابت بودن نقش و سهم بندر امام در بازار کالاهای فله کشور می‌باشد. از این رو، در سال‌های اخیر طیف وسیعی از سرمایه‌گذاری‌ها در اراضی پشتیبانی بندر در این راستا انجام پذیرفته است، که همین امر منجر به تقویت نقش انحصاری بندر در پشتیبانی از تخلیه، بارگیری و نگهداری این طیف از کالاها شده است (فاز 4 مطالعات جامع حمل و نقل کشور، 1387).

با بررسی وضعیت ظرفیت زیرساخت‌های موجود بندر امام خمینی (ره) و انبارهای در حال ساخت و تکمیل‌شده و یا در حال مذاکره جهت عقد قرارداد، و سپس تحلیل یافته‌ها با توجه به برنامه چشم‌انداز بیست ساله بنادر بازرگانی کشور با در نظر گرفتن سهم بندر امام از میزان ورود و خروج غلات که طبق برنامه بیست ساله برای آن در نظر گرفته شده است، می‌توان در مورد کمبود انبار و ساخت انبارهای جدید و یا برعکس جلوگیری از ایجاد ظرفیت‌های اضافی در این بندر داوری درستی کرد. زیرا ایجاد ظرفیت‌های مازاد انبار کالا به نوبة خود می‌تواند برای این بندر مشکلات اساسی از قبیل ایجاد کارتل توسط شرکت‌های بزرگ‌تر و یا پائین آوردن خودسرانه تعرفه‌های انبارداری کالاهای غلات توسط شرکت‌های مالک انبارها ایجاد کند. بنابراین، می‌توان با بررسی و ظرفیت‌سنجی صحیح از وقوع همة این مشکلات جلوگیری کرد و سرمایه‌گذاری بخش خصوصی را به سمت سایر ایجاد زیرساخت‌های مورد نیاز این بندر هدایت کرد و رشد همه‌جانبه بندر را فراهم کرد.  

1-1- اهداف تحقیق

این تحقیق با هدف (1) هدایت صحیح سرمایه‌گذاری‌های بخش دولتی و خصوصی در جهت ارتقای ظرفیت تخلیه و بارگیری کالاهای فله خشک (غلات) در بندر امام خمینی، (2) شناخت اولویت‌ها و بخش‌های کلیدی مؤثر در افزایش سهم بار غلات بندر به منظور سرمایه‌گذاری در آن بخش‌ها و (3) ترغیب و جذب بخش خصوصی جهت مشارکت و سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها و روساخت‌های مورد نیاز بندر در بخش بار فله خشک (غلات).

1-2- مروری بر پیشینة تحقیق

جانسون و شیرسون در تحقیقی با عنوان «سرمایه‌گذاری در سیستم‌های بندر» به مطالعه و بررسی ظرفیت بنادر کشور نیجریه اقدام کردند (Janssen And Shearson, 1982).

گوآر در تحقیقی با عنوان «ارزیابی پروژه‌های توسعه‌ای بندر با استفاده از آنالیز هزینه سود» به ارزیابی اختصاصی پروژه عمیق کردن اسکله‌های بندر پرداخت (Gaur, 2005).

ویب‌هاو در پژوهشی با عنوان «تجزیه و تحلیل ریسک در امور مالی بنادر» نتیجه می‌گیرد که با توجه به بازارهای رقابتی بین‌المللی، شرکت‌های خصوصی یا عمومی بدون توجه به ریسک‌ها نمی‌توانند برای مدت طولانی بقاء داشته باشند (Vaibhav, 2005).

اردبیلی و پژمان‌زاد در پژوهشی تحت عنوان موانع سرمایه‌گذاری در بنادر و تأثیر آن بر حمل و نقل دریایی سعی کردند با تبیین رفتار سرمایه‌گذاران و شناسایی عوامل مؤثر بر آن در بخش حمل‌ونقل دریایی و مکانیزم‌های لازم برای ایجاد رونق اقتصادی در کشور، برخی راهکارهای سیاستی را شناسایی و به سیاست‌گذاران اقتصادی ارائه کنند (بازدار اردبیلی و پژمان‌زاد، 1390).

سعیدی و همکاران در پژوهشی تحت عنوان بررسی راهکارهای افزایش درآمد بندر امام خمینی از طریق تخفیف در سود بازرگانی به بررسی رابطة راهبردی تخفیف سود بازرگانی و میزان درآمد اداره کل بنادر و دریانوردی بندر امام خمینی پرداختند (سعیدی و همکاران، 1391).

رضایی ارجرودی و بازدار اردبیلی در پژوهشی تحت عنوان مدل تاثیر سرمایه‌گذاری در بخش حمل‌ونقل دریایی بر رشد اقتصادی کشور به تبیین رفتـار سـرمایه‌گـذاری و شنـاسایی نقش و سهـم سرمایه‌گذاری در بخش

حمل‌ونقل دریایی به‌منظور طراحی و ارائه تصویر واقعی از آن در اقتصاد کلان و تدوین راهبردها و برنامه بلندمدت برای توسعه کشور، پرداختند (رضایی‌ارجرودی و بازدار اردبیلی، 1390).

2- روش تحقیق

هدف اصلی این پژوهش بررسی ظرفیت انبارهای مورد نیاز برای نگهداری بارهای غلات با توجه به طرح جامع چشم‌انداز 20 ساله کشور در بخش ترافیک بار بنادر با استفاده از تکنیک سوات در بندر امام خمینی می‌باشد. با توجه به هدف پژوهش می‌توان گفت پژوهش حاضر از نظر هدف، کاربردی و به لحاظ ماهیت، توصیفی ـ پیمایشی می‌باشد. روش گردآوری اطلاعات در این پژوهش به دو صورت کتابخانه‌ای و میدانی انجام شد. برای گردآوری اطلاعات مربوط به ادبیات موضوع و پیشینة پژوهش، از روش کتابخانه‌ای و برای تایید یا رد فرضیه‌های پژوهش، از روش میدانی و ابزار مصاحبه و پرسشنامه استفاده شد. جامعه مورد بررسی این تحقیق، کارشناسان و کارشناسان ارشد حوزه‌های بندری و بازاریابی اداره کل بنادر و دریانوردی استان خوزستان بودند.

3- تجزیه و تحلیل داده‌ها

برای دستیابی به اهداف این تحقیق، چهار گام شناسایی به این شرح انجام شد:

3-1- شناسائی عوامل داخلی و خارجی

در این مرحله، نخست عوامل داخلی و خارجی شناسائی شد. پس از شناسایی نقاط ضعف و قوت و تهدیدها و فرصت‌ها، ماتریس ارزیابی عوامل داخلی و ماتریس ارزیابی عوامل خارجی تشکیل شد. نقاط ضعف و قوت داخلی در ماتریس IFE و فرصت‌ها و تهدیدات خارجی در ماتریس EFE دسته‌بندی و تحلیل شد. عوامل درونی و بیرونی پس از شناسایی و امتیازدهی، در جدول ماتریس استراتژی‌ها درج شدند. سپس استراتژی‌های اتخاذشده با استفاده از ماتریس QSPM امتیازدهی شدند و اولویت اجرای هر یک از آنها مشخص شد.

3-2- محاسبه اوزان عوامل داخلی و خارجی

پس ازشناسایی عوامل داخلی و خارجی و دسته‌‌بندی آنها در قالب نقاط قوت وضعف و فرصت‌ها و تهدیدها، میزان اهمیت و وزن هر یک از آنها با استفاده از مدل فرایند تحلیل سلسله ‌مراتبی شخص شد.

3-3- ماتریس ارزیابی عوامل داخلی و خارجی

برای تهیه ماتریس ارزیابی عوامل داخلی ابتدا نقاط قوت و سپس نقاط ضعف فهرست شد، سپس با استفاده از تکنیک فرایند تحلیل سلسله‌ مراتبی به هر عامل یک ضریب وزنی بین عدد صفر (بی‌اهمیت) تا یک (بسیار مهم) اختصاص داده شد، با این شرط که جمع ضرایب وزنی اختصاص داده‌شده باید مساوی یک باشد. این وزن محاسبه خواهد شد.

3-4- تحلیل ماتریس داخلی و خارجی

برای تحلیل هم‌زمان عوامل داخلی و خارجی از ماتریس داخلی و خارجی استفاده شد. این ماتریس برای تعیین موقعیت صنعت یا سازمان بکار می‌رود. برای تشکیل آن باید امتیازهای حاصل از ماتریس ارزیابی عوامل داخلی و خارجی در ابعاد عمودی و افقی قرار داده شود تا جایگاه صنعت یا سازمان در بازار مشخص گردد و بتوان استراتژی‌های مناسبی را برای آن مشخص کرد. این ماتریس که منطبق بر ماتریس سوات می‌باشد، استراتژی‌های مناسب برای سازمان را مشخص می‌کند

3-5- تکنیک‌ها‌ و مدل مورد استفاده

3-5-1- تکنیک تحلیل سلسله مراتبی

در علم تصمیم‌گیری که در آن انتخاب یک راهکار از بین راهکارهای موجود و یا اولویت‌بندی راهکارها مطرح است،‌ چند سالی است که روش‌های تصمیم‌گیری با معیار‌های چندگانه جای خود را باز کرده‌اند (قدسی‌پور، 1387). در این‌گونه تصمیم‌گیری‌ها چندین شاخص یا هدف که گاه با هم متضاد هستند در نظر گرفته می‌شوند. اگر در تصمیم‌گیری با معیارهای چندگانه منظور از معیار، شاخص باشد آنرا به نام تصمیم‌گیری با شاخص‌های چندگانه  می‌شناسند و اگر منظور از معیارهای چندگانه، هدف باشد آن را به نام تصمیم‌گیری با اهداف چندگانه می‌گویند (مهرگان، 1383).

یکی از نخستین روش‌های تصمیم‌گیری با شاخص‌های چندگانه روش تحلیل سلسله‌مراتبی است که بیش از سایر روش‌ها در علم مدیریت مورد استفاده قرار می‌گیرد. فرایند تحلیل سلسله‌مراتبی یکی از معروف‌ترین فنون تصمیم‌گیری چندمنظوره است که اولین بار توسط توماس ال. ساعتی عراقی‌الاصل در دهه 1970 ابداع شد. فرایند تحلیل سلسله‌مراتبی منعکس‌کننده رفتار طبیعی و تفکر انسانی است. این تکنیک، مسائل پیچیده را به اشکال ساده‌تر تبدیل می‌کند، و براساس آثار متقابل، آنها را بررسی و حل می‌کند.

فرایند تحلیل سلسله‌مراتبی آن‌گاه که عمل تصمیم‌گیری با چند گزینه رقیب و معیار تصمیم‌گیری مواجه است می‌تواند استفاده شود. معیارهای مطرح‌شده می‌توانند کمی یا کیفی باشند. بنیاد این روش تصمیم‌گیری بر مقایسات زوجی نهفته است. تصمیم‌گیرنده با تشکیل درخت سلسله‌مراتبی تصمیم آغاز می‌کند. درخت سلسله‌مراتبی تصمیم، عوامل مورد مقایسه و گزینه‌های رقیب مورد ارزیابی در تصمیم را نشان می‌دهد. پس از ایجاد درخت سلسله‌مراتبیف یک سری مقایسات زوجی صورت می‌پذیرد. این مقایسات وزن هر یک از عوامل را در راستای گزینه‌های رقیب مورد ارزیابی در تصمیم نشان می‌دهد. در نهایت، منطق فرآیند تحلیل سلسله‌‌مراتبی به گونه‌ای ماتریس‌های حاصل از مقایسات زوجی را با یکدیگر تلفیق می‌کند تا تصمیم بهینه به‌دست آید.

3-5-2- الگوریتم فرایند تحلیل سلسله‌‌مراتبی      

فرایند تحلیل سلسله‌‌مراتبی بر مقایسه‌های زوجی حاصل از دیدگاه خبرگان استوار است (Satty, 2002). پژوهش حاضر با استفاده از مدل مفهومی تحقیق و در قالب 4 گام انجام شد. شکل (1) مدل مفهومی تحقیق با رویکرد AHP را نشان می‌دهد.

شکل (1): مدل مفهومی تحقیق (منبع: دیوید، 1390)

در این مدل بردار W1 نشان‌دهندة وزن معیارهای اصلی براساس تأثیر هدف پژوهش است. به همین ترتیب بردار W2 نشان‌دهندة وزن هر یک از زیرمعیارها براساس معیار اصلی (وزن عناصر هر خوشه) می‌باشد. از همین‌رو، مدل تحقیق از یک ارتباط سلسله‌مراتبی برخوردار می‌باشد.

گام اول: شناسایی معیارهای اصلی

با استفاده از مطالعات کتابخانه‌ای و انجام مصاحبه‌، معیارهای اصلی شناسائی شد. پس از شناسایی معیارهای اصلی، بر اساس تکنیک فرایند تحلیل سلسله‌مراتبی و با تکیه بر هدف اصلی تحقیق، هریک از این معیارها به صورت زوجی مقایسه و با محاسبة بردار ویژه تعیین اولویت شد (w1).

گام دوم: شناسایی زیرمعیارها

معمولاً معیارهای اصلی خیلی کلی‌اند. برای درک بهتر هر معیار تعدادی شاخص یا زیرمعیار شناسایی و مدنظر قرار می‌گیرد. در مدل کلاسیک فرایند تحلیل سلسله‌‌مراتبی، عناصر سطح دوم را زیرمعیارهای مربوط به هر معیار تشکیل می‌دهند. در این مرحله، زیرمعیارهای مربوط به هر معیار در خوشه مربوطه، تعیین اولویت می‌شوند. این مجموعه از زیرمعیارها براساس معیارهای اصلی، بررسی و مقایسه می‌شوند. دست‌آخر، براساس مقایسة زوجی زیرمعیارها و معیارهای اصلی، ماتریس W2 محاسبه می‌شود.

گام سوم: تعیین اولویت‌های کلی

برای تحلیل اولویت‌های کلی و تبیین روابط بین آنها، ساختار سوپرماتریس اولیه (ناموزون ) تشکیل می‌شود. بر مبنای نظریه ساعتی، گام بعدی پس از تشکیل سوپرماتریس اولیه، تعیین اولویت می‌باشد. برای تعیین اولویت از مفهوم نرمال‌سازی و میانگین موزون استفاده می‌شود (ساعتی، 1990). پس از نرمال کردن از مقادیر هر سطر میانگین موزون گرفته می‌شود. برای نرمال کردن مقادیر بدون استفاده از نرم‌افزار از رابطة (1) استفاده می‌شود.

                                                (1)

در این فرمول r_ij درایه نرمال‌شده متناظر با درایه a_ijدر سوپرماتریس اولیه است. البته لازم به توضیح است نظر به گستردگی مطالعه حاضر برای نرمال کردن از نرم‌افزار اکسپرت چویس^[1] استفاده شده است.

گام چهارم: آزمون سازگاری

بعد از یکی‌سازی و تعدیل نظریات و ترجیحات خبرگان مختلف می‌توان یک ماتریس مقایسه‌ای از چندین گزینه و معیار ایجاد کرد. در روش فرایند تحلیل سلسله‌‌مراتبی از اعداد 1 تا 9 برای وزن‌گذاری نسبی استفاده، و به این صورت روابط بین هر معیار و گزینه در یک ماتریس منعکس می‌شود. پس از آن، آزمون سازگاری در مورد نظرات اعلامی تصمیم‌گیرندگان و خبرگان انجام می‌شود. این آزمون بر اساس نسبت‌های سازگاری^[2] (C.R) ماتریس مقایسه‌ای انجام می‌شود. نسبت سازگاری C.R یک زوج ماتریس مقایسـه‌ای برابر است با نسبت درجـه سـازگاری آن به

مقدار تصادفی مربوطه^[3].  

محاسبه بردار مجموع وزنی: ماتریس مقایسات زوجی را در بردار ستونی «وزن نسبی» ضرب میکنیم. بردار جدیدی که به‌دست می‌آید، بردار مجموع وزنی^[4] نامیده می‌شود.

محاسبه بردار سازگاری: عناصر بردار مجموع وزنی را بر بردار اولویت نسبی تقسیم می‌کنیم، بردار حاصل بردار سازگاری نامیده می‌شود.

lmax: میانگین عناصر بردار سازگاری lmax را به دست می‌دهد.

محاسبه شاخص سازگاری^[5](CI): شاخص سازگاری بر اساس رابطة (2) محاسبه می‌شود:

(2)                                                        

که در رابطة (2) علامت n، تعداد گزینه‌های موجود در مسئله را نشان می‌دهد.

بیشتر مواقع به جای محاسبه lmax از روش تقریبی میانگین هندسی استفاده می‌شود.

(2)                                       

پارامتر L مقدار تقریبی lmax است.

بردار AW_i برابراست با حاصلضرب ماتریس مقایسه زوجی معیارها ضربدر بردار ویژه (اولویتها)

بردار W_i نیز همان بردار ویژه یا بردار اولویت معیارها است.

بنابراین کافی است تا پس از محاسبه AW_i هریک از درایه‌های این بردار را بر درایه متناظر بردار W_i تقسیم، و سپس مقادیر به‌دست آمده را جمع کنیم. با تقسیم عدد حاصل بر تعداد معیارها یعنی (n)، مقدار L به دست می‌آید.

محاسبه شاخص تصادفی^[6]: شاخص تصادفی‌بودن از جدول (1) استخراج می‌شود.

محاسبه نسبت سازگاری: نسبت سازگاری از تقسیم شاخص سازگاری بر شاخص تصادفی به‌دست می‌آید. نسبت سازگاری 1/0 یا کمتر از 1/0، سازگاری در مقایسات را نشان می‌دهد (مهرگان، 1383).

3-6- شناسائی عوامل داخلی و خارجی

در این پژوهش، نخست عوامل داخلی و خارجی شناسایی و انتخاب شدند. معیارهای اصلی مطالعه یعنی عوامل داخلی و خارجی خود به چهار زیرمعیار نقاط قوت، نقاط ضعف، فرصت‌ها و تهدیدها دسته‌بندی شد. برای زیرمعیارهای تحقیق 24 شاخص شناسایی شد. هریک از معیارها و زیرمعیارهای مربوط در جدول (2) ارائه شده است.

3-7- تعیین اولویت عناصر مدل

در این پژوهش، نخست معیارهای اصلی براساس هدف به صورت مقایسه زوجی بررسی شدند. سپس مقایسه زوجی در هر خوشه از دیدگاه کارشناسان انجام، و اولویت نهائی شاخص‌های ماتریس سوات با استفاده از تکنیک تحلیل سلسله‌‌مراتبی تعیین و در قالب جدول (3) ارائه شد.

3-8- تشکیل ماتریس کمی برنامه‌ریزی استراتژیک

با توجه به ماتریس ارزیابی عوامل داخلی و خارجی، استراتژی‌هایی که باید مورد توجه قرار گیرند استراتژی‌های استفاده از نقاط قوت سازمان برای استفاده از فرصت‌ها می‌باشد. به‌علاوه از تحلیل کمی برنامه‌ریزی استراتژیک نیز برای شناسائی جذابیت هریک از استراتژی‌های چهارگانه استفاده شده است. با تشکیل ماتریس کمی برنامه‌ریزی استراتژیک، استـراتژی‌های چهـارگانه مـوجود اولـویت‌بندی شـد. پس از تشکیل ماتریس کمی برنامه‌ریزی استراتژیک، نتایج مربوط به امتیازات هر استراتژی مشخص و ارائه شد. دسـت‌آخر، در راستـای اجـرای استـراتژی تعییـن‌شده، 3 سناریو به این شرح ارائه شد: (1) احداث کارخانه‌های مواد اولیه غلات، (2) تمرکز ویژه بر سند چشم‌انداز ترسیم‌شده با توجه به سیاست دولت مبنی بر تبدیل بندر امام به بندر هاب غلات کشور و (3) جذب بازار کریدور شمال ـ جنوب با توجه به موقعیت جغرافیایی مناسب بندر امام. 

برای اولویت‌بندی و شناسایی مطلوبیت هر یک از سناریوهای فوق، از تحلیل کمی برنامه‌ریزی استراتژیک استفاده شد. نتایج مربوط به امتیازات هر سناریو دسته‌بندی و در قالب جدول (4) ارائه شد.

طبق تحلیل مـاتریس کمی بـرنامه‌ریزی استراتژیک، سناریوی دوم با

نمودار (1): تعیین اولویت نهائی شاخص‌های ماتریس سوات با تکنیک تحلیل سلسله‌‌مراتبی

امتیاز 890/2، رتبة اول را به دست آورد. سناریوی سوم با امتیاز 754/2 رتبة دوم و سناریوی اول با امتیاز 504/2 رتبة سوم را به دست آوردند.

4- نتیجه‌گیری

با توجه به دستاوردهای این تحقیق و با عنایت به اینکه معیار "تبدیل بندر امام به بندر هاب غلات کشور" در اولویت نخست تمامی شاخص‌ها قرار گرفت می‌توان گفت این بندر می‌تواند مقصد مناسبی برای کالاهای غلة وارداتی کشور و جلوگیری از هزینه‌های حمل بیشتر نسبت به بندر شهید رجایی باشد. همچنین نتایج به‌دست آمده از ماتریس ارزیابی عوامل داخلی و خارجی نشان می‌دهد وضعیت بندر امام در حالت تهاجمی قرار دارد و این وضعیت ناشی از غلبه نقاط قوت داخلی بر نقاط ضعف داخلی و برتری فرصت‌های محیطی بر تهدیدها می‌باشد. بنابراین استراتژی‌های مناسب برای این صنعت استراتژی‌ای است که با استفاده از نقاط قوت داخلی به بهره‌برداری از فرصت‌های محیطی بپردازد. از یک‌سو، باید توجه داشت که سوددهی بسیار بالای بخش انبارداری برای شرکت‌ها به جهت اخذ هـزینه‌هـای بالای انبارداری از صاحبان کالاهـا، سبب شـده است تا بخش

خصوصی تمایل بسیار زیادی جهت ساخت انبارهای اختصاصی از خود نشان دهد، از سوی دیگر، با ساخت انبارهای اختصاصی و به خاطر ظرفیت بارهای غلات در نظر گرفته‌شده برای بندر امام در سند چشم‌انداز 20 ساله کشور برای این بندر، دیگر عملاً نیازی به ساخت انبارهای دیگر و در نتیجه مازاد عرضه ظرفیت انبارداری در این بندر نمی‌باشد، بنابراین با یک برنامه‌ریزی صحیح به جای ساخت انبارهای اختصاصی نگهداری غلات باید نسبت به جهت‌دهی این سرمایه‌گذاری‌ها در سایر ترمینال‌ها و بارها و ایجاد تاسیسات زیربنایی لازم برای آنها اقدام کرد.

پیشنهاد می‌شود در آینده، در مورد موضوعات زیر تحقیق شود:

(1) استفاده از منطق فازی برای فائق آمدن بر ابهامات همراه با بیان زبانی در فرایند مطالعات مشابه و همچنین استفاده از تحلیل رابطة خاکستری برای تعیین وزن معیارها و تعیین اولویت‌ها، (2) انجام تحقیق مشابه پژوهش حاضر، در سایر بنادر کشور، (3) انجام تحلیل سوات د برای سایر گروه کالاها تا جهت استخراج تقاضای سرمایه‌گذاری حسب سهم بازار حمل‌ونقل دریایی، (4) استفاده از استراتژی‌ها و تبع آن، تاکتیک‌های

مناسب تهاجمی مانند  نفوذ در بازار حمل‌ونقل دریایی ، توسعه بازار خدمات بندری و (5) طراحی یک برنامه‌ریزی مناب به جای ساخت انبارهای اختصاصی نگهداری غلات به‌منظور جهت‌دهی به سرمایه گذاری‌ها در سایر ترمینال‌ها و بارها و ایجاد تاسیسات زیربنایی لازم.

جدول (4): ماتریس کمی برنامه‌‌ریزی استراتژیک