1- مقدمه

آینده یافتنی نیست، ساختنی است. آینده جایی نیست که به آنجا می رویم بلکه جایی است که آن را به وجود می‌آوریم. آینده همواره درحال ساخته‌شدن است. هر جامعه‌ای با توجه به میزان دانش، خلاقیت و نوآوری و نیز ارزش‌ها و اهداف خود، آیندة خود را می‌سازد. شاخص‌های سخت‌افزاری و دارایی‌های مشهود که در گذشته برای یک بنگاه اقتصادی نقش تعیین‌کننده داشت امروزه جای خود را به نوآوری، ابداع، خلق محصولات و خدمات جدید و دارایی‌های نرم‌افزاری داده است که سیستم حمل‌ونقل دریایی نیز از این قاعده مستثنی نیست. بهره‌گیری از دانش و گسترش آن در تمام زمینه‌های نظام حمل‌ونقل دریایی، توانمندی و قدرت ایجاد می‌کند. کشورهایی که بخش قابل ملاحظه‌ای از تولید علم و دانش را به خود اختصاص داده‌اند، از نظر صنعتی توسعه‌یافته‌اند و از توان اقتصادی بالایی برخوردار می‌باشند. دراین میان نقش سرمایه‌های انسانی در رقابتی‌سازی بنادر بسیار مهم است. عبارت‌هایی مشابه عبارت «کارکنان بزرگترین سرمایه‌های، هر کسب‌وکار، جامعه و کشورند» را بارها شنیده‌ایم. با توجه به تحولات جهانی، کسب‌وکار‌ها دیگر نمی‌توانند با روش‌های معمولی مدیریت، پاسخگوی تحولات سریع محیطی باشند، بلکه این کار توسطه سرمایه‌های انسانی که در اینجا «دریاییان دانشی» نامیده می‌شود، عملی می‌شود. در واقع این «دریاییان دانشی» هستند که سرمایه انسانی واقعی کسب‌وکارهای بندری و دریایی را شکل می‌دهند و موفقیت این کسب‌وکارها نیز به همان‌ها بستگی دارد. بوتیس و همکارانش (1999)، در تعریف سرمایه انسانی آورده‌اند: "سرمایه انسانی یعنی عامل انسانی موجود در یک کسب‌وکار و ترکیب استعدادها و مهارت‌ها و تخصصی که ویژگی بارز و منحصر به فردی به کسب‌وکار می‌بخشد. عناصر انسانی کسب‌وکارها، عواملی هستند که توان یادگیری، تغییر، نوآوری و خلاقیت دارند و چنانچه به شیوة درست در آنان شوق و انگیزه لازم ایجاد شود می‌توانند ضامن بقای بلند مدت کسب‌وکارها به صورت اثر بخش، باشند".

ظرفیت‌های موجود در سرمایه انسانی را می‌توان دارایی نامشهود اصلی هر کسب‌وکار به‌شمار آورد. هر کسب‌وکاری برای اطمینان از رشد و بقای خود نیازمند به سرمایه‌گذاری در این دارایی‌هاست. وقتی یک کسب‌و‌کار را بررسی می‌کنیم متوجه می‌شویم که قانون پاراتو، 20 /80 می‌باشد، یعنی 80% کارها توسط 20% کارکنان انجام می‌شود. اکثر کارکنانی که جزء این 20% هستند و فعالیت اصلی را انجام می‌دهند، افراد با استعداد فعال و پرانرژی‌اند. اما در رابطه با دریاییان دانشی قانون 20/80 به صورت قانون 5/95 در می‌آید یعنی 95% امور مربوط به کسب‌وکار دریایی، توسط دریاییان دانشی، و 5% کارها توسط سایر کارکنان انجام می‌شود. از این رو، آیندة کسب‌وکارهای دریامحور به تلاش 5% از بهترین کارکنان بستگی دارد. اثربخشی، نوآوری، کارآیی، خلاقیت، افزایش سهم بازار، رشد کسب‌وکار، جهانی‌شدن و غیر آن، همه در گروی توجه به یک موضوع  است و آن  اهمیت دادن به دریاییان دانشی در حوزة دریایی است. این افراد چه کسانی هستند؟ از کجا می‌توان به وجود آنها پی برد؟ چطور می‌توانیم آنها را بشناسیم و مدیریت کنیم؟ نیازها و عامل‌های برانگیزنده و نحوة استفاده از ظرفیت موجود در این سرمایه‌های انسانی را چگونه می‌توانیم بشناسیم؟ رقابتی‌سازی کسب‌وکارهای دریایی در عصر حاضر تنها با استفاده از نیروهای دانشی‌ای که با اتکا به توانایی و  تحول‌پذیری خود این مهم را فراهم می‌آورند، امکان‌پذیر است. پرداختن به این‌گونه نیروها برای مدیران و دست اندرکاران کسب‌وکارهای دریایی[1] همواره چالش‌انگیز بوده است. مدیر یک کسب‌وکار دریایی باید ضمن آگاهی کامل از الزامات و نیازهای مشتریان، محدودیت‌های آن را در بازار جهانی به خوبی بشناسد و از رویکرد مناسب برای تبدیل کسب‌وکار دریایی به یک شریک در محیط تجاری برخوردار باشد. توجه به کارکنان دانشی می‌تواند بسیاری از چالش‌های ناشی از رقابتی‌شدن کسب‌وکار دریایی را مرتفع سازد. به‌طور کلی، کسب‌وکار دریایی، نه در یک موقعیت محلی، بلکه در موقعیت جهانی و بر اساس قاعده تجارت جهانی انجام می‌شود. اکثر کسب‌وکارهای دریایی جهان در مقیاس جهانی با یکدیگر به رقابت می‌پردازند.

1-1- ادبیات پژوهش

1-1-1- جامعة دانش‌بنیان

اگرچه فعالیت‌های انسان از گذشته بسیار دور، با دانش عجین بوده است، اما در دهة اخیر است که با تشدید اهمیت دانش در کسب‌وکارها و اقتصادهای نوین، به‌ویژه خدماتی و حمل‌ونقل دریایی که در زمره فعالیت‌های خدماتی است، در اثر استفاده گسترده از فناوری‌های مختلف به خصوص فناوری‌های برتر از یک طرف و تسهیلات گسترده‌ای که فناوری اطلاعات در زمینه مدیریت دانش فراهم ساخته است از طرف دیگر، پیش از آنکه جوامع اطلاعاتی به‌طور کامل شکل بگیرند شاهد ظهور مفاهیمی مانند جامعه دانشی، دانش‌بنیان و جامعه یادگیرنده می‌باشیم. در این عصر جوامع صنعتی به جوامع دانش‌محور تبدیل شده یا می‌شوند. کشور ما نیز همسو با تحولات جهانی، در سطح کلان خود چشم‌اندازی را در افق بیست ساله کشور، ترسیم کرده است تا بتواند در بیست سال آینده به کشوری توسعه‌یافته و دارای جایگاه اول اقتصادی، علمی و تکنولوژیکی در سطح منطقه تبدیل شود.

1-1-2- کسب‌وکار یا سازمان یادگیرنده

کسب‌وکار یادگیرنده، کسب‌وکاری است که می‌تواند تغییرات محیطی خود را از طریق یادگیری در سطوح راهبردی پیش‌بینی کند و در برابر آنها واکنش مناسب نشان دهد. هدف اصلی این کسب‌وکار‌ها بهبود توانمندی خود برای یادگیری مضاعف یا هم‌افزایی می‌باشد. یک کسب‌وکار یادگیرنده به منظور یادگیری در سطح راهبردی، از یادگیری تمام کارکنانش استفاده می‌کند و همین مسئله باعث می‌شود که یادگیری در همه سطوح سلسله مراتب بهبود یابد. در این کسب‌وکار‌ها حمایت بسیار ویژه و ممتاز از نخبگان به منظور جذب و بهره‌گیری و رشد آنان فراهم می‌شود. در کسب‌وکار یادگیرنده کارکنان باید بتوانند برای کسب‌وکار مورد نظر، تحصیل و یا تولید دانش کنند. انتشار این دانش جدید در داخل کسب‌وکار و به سایر کارکنان و به‌کارگیری این دانش باعث بهبود و یا نوسازی رویه‌های کاری تولیدات و خدمات می‌شود.

جدول (1): ویژگی‌هاییککسب‌وکار یادگیرنده

1-1-3- کارکنان دانشی

در حوزه کسب‌وکار یادگیرنده و مدیریت دانش به همه کارکنان و مدیرانی که سهمی در افزایش سرمایه فکری کسب‌وکار دارند، کارکنان دانشی گفته می‌شود. به عبارت دیگر، به کلیه کارکنان یک کسب‌وکار که دانش خود را در انجام وظایف شغلی به‌کار می‌گیرند، دانش خود را با سایر کارکنان به اشتراک می‌گذارند، دانش دیگران را به دانش خود می‌افزایند و حاصل تجربیات گذشته خود و دیگران را به کار می‌بندد، کارکنان دانشی گفته می‌شود.

1-1-4- دریایی دانشی

دریایی دانشی به کارکنانی گفته می‌شود که در کسب‌وکار‌های یادگیرنده دریامحور، دانش دریایی به دست می‌آورند. به عبارت دیگر، یک دریایی دانشی از همواره در راستای یادگیری علوم مختلف دریایی یعنی تمام شاخه‌های علوم دریایی، اعم از دریانوردی، امور بندری، مهندسی دریایی، سازه‌های دریایی، کشتی‌سازی و سایر حوزه‌هایی که در زنجیره حمل‌ونقل دریایی  قرار می‌گیرند، اقدام می‌کند.

جدول (2): عمده‌ترین ویژگی‌های یک دریایی دانشی

به منظور جذب، پرورش و نگهداری دریاییان دانشی با مهارت بالا در حوزه‌های مختلف در عرصه حمل‌ونقل دریایی و برای پرورش دریاییان دانشی لازم است ابتدا کسب‌وکار یادگیرنده با مشخصات گفته شده شکل بگیرد و سپس کارکنان دانش به دریاییان دانشی تبدیل شوند.

2- روش تحقیق

دراین تحقیق از رویکرد توصیفی و کتابخانه‌ای استفاده شده است. باتوجه به ماهیت کارکنان دریایی و نوع دانشی که در اجرای امور به‌کار گرفته می‌شود، استفاده از روش‌های تحقیقی توصیفی برای رسیدن به اهداف «پرورش کارکنان دانشی» مناسب می‌باشد. از سوی دیگر شناخت مولفه‌های دانشی از طریق بررسی کتابخانه‌ای بهتر حاصل می‌شود و با مدل‌سازی و ارتباط نظریه با عناصر کاربردی، مناسب‌تر است.

3- تجزیه و تحلیل داده‌ها

2-1- محورهای اصلی دانش در کسب‌وکارهای دریایی

هر کسب‌وکاری به فراخور فعالیت‌های خود دارای محورهای اصلی است. گرچه این محورها می‌تواند بسیار گسترده باشد، اما از طریق شناسایی و موردتوجه قرار دادن برخی از این محورها و کسب دانش ویژه در زمینة محورهایی که دانش اصلی دریایی در آنها نهفته است، می‌توان به جمع‌آوری دانش پرداخت. یک دریایی دانشی در زمینه‌های زیر تخصص، تجربه، علم و توانایی دارد که دانش محوری او را در کسب‌وکار دریایی شکل می‌دهد.

جدول (3): محورهای اصلی دانش دریایی

2-2- چشم‌انداز رقابتی و نقش دریاییان دانشی

در قرن 21 پنج نیرو در ایجاد دورنمای رقابتی پیش ‌روی بندر و فراهم‌آوردندگان خدمات بندری نقش بازی می‌کنند که عبارتند از: (1) رقابت بین رقبای موجود، (2) تهدید رقبای جدید، (3) پتانسیل جایگزین جهانی ( استفاده از خدمات بنادر دیگر)، (4) قدرت چانه‌زنی کاربران بندر و (5) قدرت چانه‌زنی دست‌اندرکاران عرضه خدمات بندری.

این نیروها بر تمامی کسب‌وکار دریایی در اندازه‌های گوناگون اثر می‌گذارند و الزاماتی برای توسعه کسب‌وکار دریایی، بهبود خدمات، تصمیمات قیمت‌گذاری و سایر اقدامات مدیریتی ایجاد می‌کنند. برندگان و بازندگان این عرصه برحسب اینکه مدیران کسب‌وکار دریایی چگونه در دورنمای رقابت جهانی کسب‌وکار دریایی جایگاه خود را به دست می‌آورند، ظهور پیدا می‌کند.

شکل (1): مدل رقابتی کسب‌وکارهای دریایی

در واقع، در کسب‌وکار دریایی، این دریاییان دانشی هستند که حلقه رقابت را تشکیل می‌دهند. به عبارت دیگر، دریاییان دانشی به خاطر داشتن توانمندی و شمّ رقابتی و شناخت محیطی و توانایی انجام کار، اساس و بنیاد رقابت را تشکیل می‌دهند.

2-3- رقابت بین رقبای موجود در کسب‌وکار دریایی

رقابت درون‌بندری و بین‌بندری نخستن نیرو از جمع پنج نیروی تشکیل‌دهندة دورنمای رقابتی است. در برخی بنادر در مورد محل بندر، نوع خدمات، مقررات مربوط به تعداد شرکت‌های قادر به فعالیت و دیگر عوامل هیچگونه رقابتی وجود ندارد. اما در برخی دیگر رقابت بین رقبا شدید است و اغلب با تعرفه‌گذاری منجر به محرومیت تأمین‌کنندگان از مزایا منتهی می‌شود. عوامل متعدد دیگری وجود دارد که شدت رقابت در حوزة بندر را تعیین می‌کنند.

جدول (4): مهمترین عوامل رقابت بین رقبای موجود

2-4- تهدید رقبای جدید در کسب‌وکار بندری

وجود تسهیلات یا عرضه‌کنندگان جدید خدمات بندری دومین نیرو از پنج نیروی شکل‌دهندة دورنمای رقابت در بندر را تشکیل می‌دهد. در این راستا، ایجاد مراکز بارگیری جدید در منطقه که روش توزیع بار از/به پسکرانه یک کشور را تغییر می‌دهد، ضرورت دارد. اهمیت این تهدید با در نظر گرفتن تعداد عوامل از  یک بندر به بندر دیگر متفاوت می‌باشد. مهمترین عوامل عبارتند از:

جدول (5): مهمترین عوامل مؤثر بر تفاوت تهدید رقبا

2-5- پتانسیل‌هایی برای جایگزین‌های جهانی

سومین نیروی تشکیل‌دهند، دورنمای رقابت پتانسیل‌هایی برای جایگزین‌های جهانی می‌باشد. این نیرو با آزاد شدن رقابت در تجارت جهانی، جهانی‌تر شدن تأمین منابع و افزایش روز افزون اهمیت تخصص‌گرایی به عنوان یک عامل مهم در رنجیره‌های لجستیکی جهان، محسوب می‌شود.

جدول (6): عوامل پتانسیلهایی برای جایگزین‌های جهانی

2-6- قدرت چانه‌زنی کاربران بندری

قدرت چانه‌زنی و نظارت بر مدیریت بندر توسط شرکت‌های حمل‌ونقل، مالکان کشتی و مسئولان در سطوح مختلف، از جمله شاخص‌های مهمی است که چشم‌انداز رقابتی بندر را شکل می‌دهند.

جدول (7): عوامل مرتبط با قدرت چانه‌زنی کاربران بندر

2-7- قدرت چانه‌زنی عرضه‌کنندگان خدمات

جدول (8) زمینه‌هایی را که عرضه‌کنندگان در آن زمینه چانه‌زنی می‌کنند، نشان می‌دهد. توجه به حوزه‌های چانه‌زنی در تحلیل موارد مربوطه در عرصه فعالیت بندر نقش مهمی بازی می‌کند.

جدول (8): زمینه‌های چانه‌زنی عرضه‌کنندگان

2-8- شاخص‌های تهدید در کسب‌وکار بنادر

چهار شاخص تهدید در کسب‌وکار بنادر شناسایی شده‌اند که در جدول (9) ارائه شده است. این شاخص‌ها در فعالیت‌های رقابتی مد نظر قرار می‌گیرند و براساس تهدیدات شناسایی‌شده استراتژی‌های مناسب اتخاذ می‌شود.

جدول (9): شاخص‌های مختلف در کسب‌وکار بنادر

2-9- تأثیرات کلیدی دریاییان دانشی

عملکرد دریاییان دانشی تأثیرات کلیدی مختلفی به این شرح دارند: (1) نتایج فوق‌العاده در کسب‌وکار ایجاد می‌کنند. به عبارت دیگر، دریاییان دانشی از طریق کسب بالاترین بازدهی، هدایت کیفیت، خلق روابط بیشتر با مشتری، توزیع کالا در خارج از کسب‌وکار، توسعه محصولات و خدمات جدید، کسب شهرت برای کسب‌وکار به ایجاد ارزش برای ذی‌نفعان کسب‌وکار می پردازند، (2) دریاییان دانشی به‌طور پیوسته در راستای کسب بهبود و پیشرفت تلاش می‌کنند. سعی می‌کنند افراد، فرآیندها و محصولات را به‌طور پیوسته بهبود بخشند و (3) دریاییان دانشی به دلیل اینکه از دانش و توانایی بالایی برخوردارند و می‌توانند تأثیر مثبت بر اطرافیان خود بگذارند. افراد مستعد دیگر را به سمت خود جذب می‌کنند و بیشتر کارکنان علاقمند هستند با آنها کار کنند. دریاییان دانشی در هر جای کسب‌وکار می‌توانند موفق باشند. زیرا استعداد لازم برای برتر بودن در یک نقش بعداز نقش دیگر را دارند و می‌توانند در شرایط جغرافیایی متفاوت، فرهنگ‌ها و سبک‌های رهبری مختلف و غیر آن، موفق شوند. آنها بسیار قوی و منعطف می‌باشند. شکل (2) نشان می‌دهد که چگونه دریاییان دانشی با ویژگی‌های منحصر به فرد خود می‌توانند با ویژگی‌های محیط رقابتی تعامل برقرار کنند و در رقابت بین بنادر نقش ایفا کنند. نیروهای رقابتی و ویژگی‌های دریاییان دانشی در عرصه رقابت، نقش مکمل را بازی می‌کنند و بندر را برای رویارویی با رقیبان خود، آماده می‌کنند.

2-10- جنبه‌های سرمایه‌های انسانی

سرمایه‌های انسانی از دو جنبه نرم‌افزاری و سخت‌افزاری تشکیل شده است. شکل (3) جنبه‌های سخت و نرم و عوامل آن را نشان می‌دهد و جایگاه دریاییان دانشی را در عرضه جنبه‌های سرمایه‌های انسانی مشخص می‌کند.

شکل (3): نقش کارکنان در رقابتی‌سازی فعالیت‌های دریامحور

2-11- 1- جنبه‌های سخت سرمایه انسانی

جنبه سخت سرمایه‌های انسانی بر وجوه کمّی، محاسباتی و تجاری به شیوه‌ای عقلایی همانند سایر عوامل اقتصادی تاکید می‌کند و با فلسفه مبتنی بر کسب‌وکار، سازگار است و تاکید می‌کند که کارکنان باید به گونه‌ای مدیریت شوند که ارزش افزوده‌ و مزیت رقابتی خلق شود. فلسفه مبتنی بر کسب‌وکار، کارکنان را سرمایه‌ای انسانی می‌داند که می‌توان با آموزش و توسعه به آن دست یافت.

2-12- 2- جنبه‌های نرم سرمایه انسانی

این جنبه، از مفاهیمی مانند مکتب روابط انسانی، تاکید بر ارتباطات، انگیزش و رهبری نشات و ریشه گرفته است. استری[2] (2004)، در باره جنبه‌های نرم می‌گوید: باید با کارکنان مثل دارایی‌های با ارزش رفتار کرد و تعهد، سازگاری و مهارت‌های آنها را موجب و منبع مزیت رقابتی کسب‌وکار دانست. مهمترین موضوع که سرمایه‌های انسانی را به عنوان عوامل اصلی رقابت تعیین می‌کند، جنبه نرم‌افزاری است. به عبارت دیگر، مزیت رقابتی در جبنه نرم‌افزاری نهفته است. جایگاه دریاییان دانشی در جنبه نرم‌افزاری آن نهفته است زیرا اساسا این نیروها با جوانب نرم‌افزاری، فعالیت می‌کنند. این جنبه و نگرش به مدیریت منابع انسانی بر به دست آوردن تعهد (قلب و فکر) کارکنان از طریق مشارکت دادن آنها، ارتباطات و دیگر روش‌های مناسب تاکید می‌کند. بهره‌مندی دو جانبه یعنی پذیرش اینکه در یک زمان می‌توان هم منافع مدیران و هم منافع کارکنان را تامین کرد، به عنوان نگرشی تساوی‌گرا کانون توجه بوده است

2-12- دریاییان دانشی و مزیت رقابتی درکسب‌وکار دریایی

چگونگی مدیریت دریاییان دانشی، بسیار مهم است. دریاییان دانشی باید به عنوان منابع ارزشمندی در نظر گرفته شوند که به مدیریت دقیق نیاز دارند. اما مدیریت آنها به روشی غیر از مدیریت دیگر کارکنان صورت می‌پذیرد. برای مدیریت اثربحش کارکنان با ارزش، شش مفهوم کلیدی به این شرح ضرورت می‌یابد: (1) توسعه فرهنگ مناسب. برای اینکه دریاییان دانشی مولد باشند و انگیزه بالایی داشته باشند، باید اختیار لازم  و مناسب به آنها  داده شود. باید به ایجاد فرهنگ درست در کسب‌وکار پرداخت تا در برابر ارزش‌هایی که توسط آنها خلق می‌شوند مناسب باشد. معنادار بودن و بازخورد داشتن فعالیت‌ها از روش‌های مدیریت دریاییان دانشی است. زیرا این افراد می‌خواند مطمئن شوند به دلیل ارزشی که برای کسب‌وکار ایجاد می‌کنند، ‌شناخته می‌شوند و شهرت به دست می‌آورند و  پاداش مناسب، دریافت می‌کنند، (2) اتخاذ شیوة مدیریتی‌ای که به دریاییان دانشی اجازه می‌دهد رشد یابند و به تولید ارزش بپردازند. مدیران باید بدانند که سه عامل اساسی به این شرح برای مدیریت دریاییان دانشی ضروری است: الف- فراهم کردن راهنمایی‌های واضح در مورد استراتژی و تنایج ضروری برای دریاییان دانشی، ب- تفویض اختیار به دریاییان دانشی و ج- برقراری ارتباط با دریاییان دانش، (3) فراهم کردن مسیری برای توسعه و بازخورد، به این معنا که مدیر باید بداند که به عنوان یک مربی می‌تواند با ایجاد تشویق و دادن اطمینان و احساس مفید بودن در دریاییان دانشی، گروهی از افراد با استعداد را تربیت کند. یکی از مهم‌ترین نقش‌های یک مدیر در رشد دریاییان دانشی جستجو و ایجاد فرصت‌های رشد و توسعه است. روش دیگر مدیریت دریاییان دانشی، ایجاد رابطه استاد ـ شاگردی است. برخی از نقش‌هایی که استاد می‌تواند ایفا کند به این شرح‌اند: به دریاییان دانشی کمک می‌کند تا از طریق یادگیری شیوه‌های خاص رهبری و کسب‌وکار، رشد و توسعه یابند، به آنها کمک می‌کند تا راه خود را با توجه به فرهنگ و سیاست‌های کسب‌وکار بیابند و اعتبار کسب کنند، به عنوان مربی و مشاور عمل می‌کنند، به مثابة ابزاری برای نشر ایده‌های جدید عمل می‌کنند، (4) فراهم کردن چالش مورد نیاز برای دریاییان دانشی، به این معنا که لازم است مدیران چالش هایی را برای دریاییان دانشی فراهم سازند. یعنی آنها باید در مشاغل و محیط‌های چالش‌انگیز قرار گیرند. بدون داشتن چالش کارکنان با ارزش، دردساز و خسته‌کننده می‌شوند. ضروری است که آنها به حل مسائل و مشکلات بزرگ و مهم کسب‌وکار بپردازند. لزوم ایجاد چالش برای آنها فقط به خاطر شخصیت آنها نیست، بلکه برای کسب‌وکار نیز مزایایی دارد و یک موفقیت "برد- برد" محسوب می‌شود، (5) انعطاف‌پذیری، یعنی ضروری است که مدیران با دریاییان دانشی ارتباط برقرار کنند و زمانی را برای آنها اختصاص دهند که این کار به شناخت بیشتر شخصیت منجر می‌شود و باعث می‌شود تا آنها نسبت به موفقیت خود شناخت حاصل کنند و این شناخت در ایجاد انگیزه در آنها موثر است، (6) تشویق دریاییان دانشی به ماندن در کسب‌وکار دریامحور. مدیران نسبت به ترک کسب‌وکار  کارکنان با ارزش، نگران‌اند. مدیران باید به عوامل ناراحتی و ترک کسب‌وکار اینگونه افراد، آگاهی باشند و نسبت به رفع آن اقدام کنند. برخی از اقداماتی که می‌توانند از ترک کسب‌وکار توسط دریاییان دانشی جلوگیری کنند به این شرح‌اند: الف ـ باید اطمینان حاصل شود که دریاییان دانشی تنها یک کارمند فعال نیستند و به جوانب دیگر نیز پرداخته شود، ب ـ اهمیت دریاییان دانشی برای اعضای کسب‌وکار و مدیران ‌یادآوری شود، ج ـ برقراری ارتباط زیاد با دریاییان دانشی و شناخت عوامل چالش‌انگیز بیرونی و درونی آنها، د ـ شناخت چگونگی ایجاد ارزش توسطیدریاییان دانشی و تقدیر و حمایت از آنها و برآوردن نیازهایشان،           ه ـ شناسایی و شهرت پیدا کردن دریاییان دانشی» در میان تمام اعضای کسب‌وکار و ارائه پاداش متناسب به آنها و و ـ تلاش برای پای‌بند کردن آنها به کسب‌وکار، نه برای نگهداشتن آنها در یک بخش.

2-13- استراتژی‌های تربیت دریاییان دانشی

برای تربیت دریاییان دانشی استراتژی‌های مندرج در جدول (10) پیشنهاد می‌شود. مدیران کسب‌وکارهای دریایی با اجرای آنها در فرآیند امور می‌توانند دریاییان دانشی مناسبی را که قلب تپنده کسب‌وکارهای دریامحور می‌باشند، تربیت کنند.

جدول (10): استراتژی‌های تربیت دریاییان دانشی

2-14- استراتژی تقویت انگیزة دریاییان دانشی

از مهمترین مواردی که موجب پرورش و توسعه دریاییان دانشی در کسب‌وکارهای دریایی می‌شود، ایجاد، حفظ و ارتقای انگیزه آنهاست.. این امر زمینة سرمایه‌گذاری بیشتر در کسب‌وکارهای دریایی، بهبود فرهنگ کسب‌وکار دریایی و ایجاد بستر مناسب برای تقویت انگیرة دریاییان دانشی را فراهم می‌کند. وظایف اصلی مدیران کسب‌وکارهای دریایی در قبال دریاییان دانشی در جدول (11) ارائه شده است.

جدول (11): وظایف اصلی مدیران در قبال دریاییان دانشی

2-15-دریاییان دانشی و رقابتی‌سازی کسب‌وکار دریایی

برای بهره‌گیری از دریاییان دانشی در رقابتی‌سازی کسب‌وکار دریایی در بنادر، باید عوامل رقابتی در بندر و خصوصیات و ویژگی‌های این افراد در نظر گرفته شود. شکل (4) مدل ترکیبی این عوامل را نشان می‌دهد.

شکل (4): مدل رقابتی بنادر با بهره‌گیری از دریاییان دانشی

4- نتیجه‌گیری

جهانی‌شدن بر فعالیت‌های کسب‌وکار دریایی اثر می‌گذارد و موجب پیدایش طبقه یا افرادی با توانمندی خاص می‌شود که منابع انسانی را به حرکت درمی‌آورند، طبقه‌ای که کارکنان دانشی نامیده می‌شوند. هر کسب‌وکاری در این دنیای دائما متحول به کارکنان توانمند و دانشی نیاز دارد. کسب‌وکار دریامحور نیز از این قاعده مستثنی نیست. دریاییان دانشی این مهم را برای کسب‌وکارهای امروزی دریامحور، فراهم می‌کنند. شناسایی دریاییان دانشی در کسب‌وکارهای دریایی و دادن انگیزه لازم به آنها موجب رهاسازی ظرفیت‌های موجود، شناخت مزیت‌های رقابتی و موفقیت در کسب‌وکار دریایی می‌شود و شهرت و اعتبار کسب‌وکار دریایی را بالا می‌بند و بر همه کارکنان کسب‌وکار، اثر  مثبت می‌گذارد. با توجه به ظرفیت موجود در ایران و وجود نیروهای کارآمد، شناسایی و توجه به دریاییان دانشی و مدیریت آنها در کسب‌وکارهای دریایی یران، می‌تواند رقابت در این حوزه را در مقیاس جهانی، تضمین کند. دانش به طور روز افزونی به‌عنوان منبع اصلی رشد اقتصادی ، سیاسی ، فرهنگی و اجتماعی در نظر گرفته می‌شود. از این رو تولید و توزیع دانش به هدف اصلی موسسات و حکومت‌ها تبدیل شد و در این راستا شهرهای دانش‌محور ظهور یافتند، این شهرها فضاهایی را برای نخبگان و کسب‌وکارهای پیشرفته فراهم کردند. شهرها به منظور توسعه شهری و ارتقای کیفیت زندگی شهری و دستیابی به آینده آرمانی خود، به برنامه‌ریزی استراتژیک در این زمینه روی آوردند. چشم‌انداز شهرها در هزاره سوم تحقق و ایجاد شهرهای دانایی‌محور شد. در سال‌های اخیر، لزوم توجه به روش‌‌های جدید کسب وکارهای دانش بنیان و افزایش حجم شرکت‌های تازه تأسیس دانش‌محور، اتخاذ سیاست‌های مناسب برای کمک به تشکیل این شرکت‌ها به یکی از دغدغه‌های اصلی دولت‌ها در این حوزه تبدیل شده است. افزایش اهمیت این شرکت‌ها، لزوم تدوین مجموعة کاملی از سیاست‌های حمایتی را برای کمک به شکل‌گیری و رشد آنها آشکار کرده است. با توجه به اهمیت توسعه کسب‌وکارهای دانش‌بنیان در توسعه و اشتغال‌زایی، لزوم شناسایی راهبردها و عوامل موثر بر شکل‌گیری و توسعه این کسب‌وکارها را چند برابر کرده است.